Tuyên bố của G20 ủng hộ sáng kiến “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người”

Chúng tôi tái khẳng định sự cần thiết cấp bách của việc xây dựng các Hệ thống Cảnh báo Sớm Đa Thiên tai (MHEWS) hiệu quả, dễ tiếp cận, lấy con người làm trung tâm và mang tính bao trùm, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của sáng kiến ‘Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người’,” tuyên bố được đưa ra sau cuộc họp cấp bộ trưởng dưới nhiệm kỳ Chủ tịch G20 của Nam Phi nêu rõ.

Theo thông cáo của WMO, tuyên bố mang tính dấu mốc này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư lâu dài và bền vững vào năng lực hoạt động của các Cơ quan Khí tượng Thủy văn Quốc gia (NMHSs). WMO khẳng định sẵn sàng hỗ trợ mọi quốc gia thông qua khoa học, đổi mới sáng tạo, tinh thần đoàn kết và phát triển năng lực nhằm đảm bảo không cộng đồng nào bị bỏ lại phía sau.

Tuyên bố này được công bố trùng với Ngày Quốc tế Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai, với chủ đề “Đầu tư cho khả năng chống chịu, thay vì cho thảm họa”. Dù các thảm họa ngày càng xảy ra thường xuyên hơn, tốn kém hơn và tàn phá hơn, song đầu tư cho công tác giảm thiểu rủi ro thiên tai vẫn còn quá thấp trong ngân sách quốc gia cũng như nguồn hỗ trợ quốc tế.

Theo Văn phòng Liên Hợp Quốc về Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai (UNDRR), trong khi chi phí trực tiếp của các thảm họa đã tăng lên khoảng 202 tỷ USD mỗi năm, Báo cáo Đánh giá Toàn cầu về Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai năm 2025 ước tính con số thực tế cao gấp 11 lần - gần 2,3 nghìn tỷ USD. “Tính bền vững cần được đặt vào nền tảng của sự phát triển,” Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres nhấn mạnh trong một thông điệp. 

Khả năng chống chịu chính là trọng tâm của sáng kiến “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người”, được ông Guterres khởi xướng vào năm 2022, với mục tiêu đảm bảo mọi người dân trên thế giới đều có thể tiếp cận cảnh báo sớm cứu sinh trước năm 2027. Hiện sáng kiến này đã đi được nửa chặng đường và được đồng lãnh đạo bởi WMO và UNDRR, phối hợp cùng Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) và Hiệp hội Chữ thập đỏ - Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế (IFRC).

Đại hội bất thường của WMO sẽ được triệu tập vào ngày 20 tháng 10, mở đầu bằng một sự kiện cấp bộ trưởng, nhằm thúc đẩy sáng kiến “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người”, đồng thời củng cố cam kết, quan hệ đối tác và nguồn tài chính để biến sáng kiến này thành hiện thực.

“Tin vui là chúng ta đã đạt được tiến triển đáng kể. ‘Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người’ giờ đây không chỉ là một sáng kiến, mà đã trở thành biểu tượng của tinh thần đoàn kết toàn cầu,” Tổng Thư ký WMO Celeste Saulo chia sẻ trong buổi họp báo gần đây với các quốc gia thành viên.

“Một đánh giá sắp tới của WMO cho thấy phạm vi bao phủ đã gần như tăng gấp đôi kể từ năm 2015. Số người thiệt mạng đã giảm. Chúng tôi đã mở rộng phạm vi hoạt động vượt ra ngoài 30 quốc gia ban đầu và hợp tác với nhiều đối tác mới. Chúng tôi tận dụng các trung tâm khu vực và đẩy mạnh hợp tác. Quan trọng nhất, quyền sở hữu quốc gia vẫn là trọng tâm trong công việc của chúng tôi, với các chính phủ đóng vai trò chủ đạo,” bà nói thêm.

Cuộc họp Bộ trưởng G20 về Nhóm Công tác Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai

Tuyên bố của các Bộ trưởng G20 thừa nhận rằng chi phí của việc không hành động cao hơn nhiều so với chi phí của hành động, và nhấn mạnh tiềm năng hợp tác quốc tế thông qua chia sẻ kiến thức và nâng cao năng lực. Tuyên bố cũng nhấn mạnh ưu tiên đầu tư vào cơ sở hạ tầng có khả năng chống chịu, chia sẻ dữ liệu, cũng như xây dựng các kế hoạch hành động dự phòng và chủ động.

“Chúng tôi ủng hộ các nỗ lực đang được triển khai và khuyến khích những sáng kiến trong tương lai nhằm thu hẹp khoảng cách về cảnh báo sớm, thông qua việc đề cao giá trị của các dịch vụ quan trắc và dự báo khí tượng - khí hậu, giải quyết các rào cản về pháp lý và tài chính, tăng cường chia sẻ và khả năng tiếp cận dữ liệu, thu hút khu vực tư nhân, các tổ chức quốc tế liên quan và các ngân hàng phát triển đa phương. Chúng tôi cũng hướng tới nâng cao nhận thức và hiểu biết về rủi ro thiên tai ở cấp cộng đồng địa phương, đảm bảo bao phủ đầy đủ về mặt địa lý và dân số,” tuyên bố cho biết.

Phiên họp bộ trưởng tại Cape Town khép lại tuần lễ làm việc của Nhóm Công tác G20 về Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai, tập trung vào việc củng cố khả năng sẵn sàng và khả năng chống chịu thông qua đoàn kết và hợp tác toàn cầu, phù hợp với các chủ đề của nhiệm kỳ Chủ tịch G20 Nam Phi: Đoàn kết, Bình đẳng và Phát triển bền vững.

Tại một sự kiện bên lề ngày 12 tháng 10 do Sáng kiến Hệ thống Cảnh báo sớm và Rủi ro Khí hậu (CREWS) hỗ trợ, Nam Phi đã công bố Lộ trình quốc gia về Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người (EW4All Roadmap), trở thành quốc gia G20 đầu tiên ra mắt chiến lược quốc gia về lĩnh vực này.

Ông Thomas Asare, Trợ lý Tổng Thư ký WMO, nhấn mạnh rằng lộ trình này thể hiện những gì mà tầm nhìn lãnh đạo và hợp tác kỹ thuật có thể đạt được. Nó cho thấy sự xuất sắc trong khoa học, chia sẻ dữ liệu và phối hợp thể chế, dưới sự dẫn dắt của Cơ quan Khí tượng Nam Phi và các đối tác, có thể được chuyển hóa thành hành động cụ thể nhằm tăng cường khả năng chống chịu.

Ông khẳng định: “Cảnh báo sớm không phải là điều xa xỉ - đó là sợi dây cứu sinh. Và hợp tác chính là chìa khóa mở ra sợi dây cứu sinh ấy cho tất cả mọi người”.

Buổi họp thông tin cho các quốc gia thành viên

Tại buổi họp thông tin cho các quốc gia thành viên vào ngày 6 tháng 10, Ethiopia đã trình bày một ví dụ điển hình về cách mà hợp tác toàn cầu có thể được chuyển hóa thành năng lực quốc gia thông qua hệ thống cảnh báo sớm và hành động sớm đa thiên tai mới, tích hợp giữa dự báo khoa học với kiến thức bản địa và sự lãnh đạo của cộng đồng.

Trong hai năm qua, Chính phủ Ethiopia đã cập nhật chính sách quản lý rủi ro thiên tai, đồng thời ban hành lộ trình quốc gia giai đoạn 2023-2030, quy tụ các cơ quan thuộc lĩnh vực khí tượng, nông nghiệp, tài nguyên nước, y tế và khoa học vũ trụ. Một Trung tâm Điều hành Quốc gia mới cũng được thiết lập, cung cấp bảng điều khiển thời gian thực, cảnh báo tự động và bản đồ rủi ro động.

Ở cấp cộng đồng, các thông điệp cảnh báo rủi ro được dịch sang ngôn ngữ địa phương và truyền tải thông qua đài phát thanh cộng đồng, tin nhắn di động và các kênh truyền thống, với định dạng dễ tiếp cận cho người khuyết tật và hoạt động tiếp cận riêng cho phụ nữ và trẻ em. Các dự báo dựa trên tác động và kế hoạch hành động chủ động của Ethiopia đang giúp giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và cứu sống nhiều người, minh chứng cho việc quản trị bao trùm và quyền sở hữu địa phương có thể biến công nghệ thành công cụ bảo vệ con người.

Dữ liệu, công nghệ và niềm tin

Một yếu tố then chốt hỗ trợ quá trình này là Quỹ Tài trợ Quan trắc Hệ thống (SOFF), giúp tăng cường hạ tầng dữ liệu khí tượng và khí hậu. Các đối tác như Đan Mạch, Bỉ và Thụy Sĩ đã tái khẳng định cam kết hỗ trợ SOFF, nhấn mạnh rằng dữ liệu đáng tin cậy là nền tảng cho dự báo chính xác và cảnh báo hiệu quả. Bên cạnh đó, Sáng kiến Hệ thống Cảnh báo sớm và Rủi ro Khí hậu (CREWS) tập trung vào việc tăng cường khả năng chống chịu và đảm bảo cảnh báo đến được với người dân ở vùng xa nhất.

Đổi mới công nghệ cũng đang thúc đẩy tiến độ. Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) nhấn mạnh việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và lập bản đồ kết nối để nâng cao hiệu quả truyền tải cảnh báo sớm. Các dự án thí điểm mới kết hợp mô hình dự báo thời tiết dựa trên AI và truyền thông vệ tinh, giúp gửi cảnh báo đến cả những khu vực ngoài vùng phủ sóng di động.

Tuy nhiên, không một hệ thống cảnh báo hay dự báo nào có thể thành công nếu thiếu niềm tin của cộng đồng. Trong buổi họp này, Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế (IFRC) đã giới thiệu Chỉ số Niềm tin Cộng đồng (Community Trust Index), được thí điểm tại Mozambique và Nepal, nhằm tìm hiểu cách người dân nhận thức và phản ứng với cảnh báo.

Kết quả thu được đang giúp các quốc gia xác định những rào cản như thiếu rõ ràng, khó tiếp cận hoặc thiếu tin cậy và từ đó thiết kế nên các hệ thống lấy con người làm trung tâm hơn.

Tin ngắn: Phòng Thông tin khí tượng thủy văn phục vụ cộng đồng

Nguồn: https://wmo.int/media/news/g20-declaration-supports-early-warnings-all