Một đánh giá khoa học quốc tế mới đã cung cấp phân tích toàn diện về các tác động khí quyển của vụ phun trào núi lửa Hunga năm 2022, sự kiện bùng nổ dữ dội nhất trong kỷ nguyên vệ tinh.
Bằng việc kết hợp các quan trắc toàn diện từ vệ tinh, bóng thám không và các trạm mặt đất với các nghiên cứu mô hình toàn cầu, báo cáo đã ghi nhận những tác động sâu rộng của vụ phun trào đối với tầng bình lưu, khí hậu và tầng ozone. Báo cáo Tác động khí quyển của vụ phun trào núi lửa Hunga được công bố trong khuôn khổ dự án Atmospheric Processes and their Role in Climate (APARC) thuộc Chương trình Nghiên cứu Khí hậu Thế giới (WCRP), do Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đồng bảo trợ.
“Bản đánh giá này cho thấy cột khói giàu hơi nước của Hunga đã làm biến đổi tầng bình lưu theo những cách chưa từng được quan sát trước đây. Điều đó nhấn mạnh tầm quan trọng của các hệ thống quan trắc bền vững, mô hình hóa tiên tiến và giá trị của hợp tác khoa học quốc tế thông qua WCRP trong việc cung cấp những hiểu biết khí hậu đáng tin cậy,” ông Tim Naish, Chủ tịch Ủy ban Khoa học Chung của WCRP, cho biết.
Những phát hiện khoa học chính
Vụ phun trào của núi lửa Hunga Tonga–Hunga Haʻapai tại Nam Thái Bình Dương ngày 15/1/2022 là vụ nổ dưới nước lớn nhất từng được ghi nhận bằng các thiết bị khoa học hiện đại. Sự kiện này đã đưa một lượng hơi nước khổng lồ vào tầng bình lưu, làm tăng hàm lượng hơi nước tầng bình lưu toàn cầu khoảng 10%, trong đó phần lớn vẫn còn tồn tại trong khí quyển cho đến năm 2025.
Mặc dù vụ phun trào đã gây xáo trộn tầng ozone ở Nam Bán cầu trong những tháng sau đó, nhưng tác động tổng thể đối với lỗ thủng ozone Nam Cực và khí hậu bề mặt là không đáng kể. Báo cáo nhấn mạnh rằng mức nhiệt độ toàn cầu cao kỷ lục trong giai đoạn 2023–2024 không phải do vụ phun trào gây ra. Các mô phỏng mô hình cho thấy tác động làm mát bề mặt của Hunga khoảng 0,05 K không thể phân biệt được với biến thiên khí hậu tự nhiên.
Hợp tác khoa học toàn cầu
Bảy chương của báo cáo tổng hợp kết quả từ các quan trắc, phân tích dữ liệu và mô phỏng mô hình khí hậu, bao gồm các đóng góp từ dự án Hunga Tonga–Hunga Haʻapai Impact Model Observation Comparison (HTHH-MOC) một nỗ lực mô hình hóa quốc tế với sự tham gia của hơn mười mô hình khí hậu toàn cầu. Các chương bao gồm thông tin cơ bản về vụ phun trào, diễn biến của đám mây Hunga trong ngắn hạn (dưới một tháng) và nhiều năm, các tác động đối với hóa học và động lực khí quyển, tầng ozone tầng bình lưu, các ảnh hưởng ở độ cao lớn, cũng như tác động bức xạ và nhiệt độ bề mặt.
Được khởi động vào cuối năm 2022, báo cáo đánh giá Hunga đã quy tụ 159 nhà khoa học đến từ 21 quốc gia, do các đồng chủ trì Yunqian Zhu (Đại học Colorado, Viện Nghiên cứu Khoa học Môi trường hợp tác/Phòng Thí nghiệm Khoa học Hóa học thuộc NOAA), William Randel (Trung tâm Nghiên cứu Khí quyển Quốc gia), Graham Mann (Đại học Leeds) và Paul A. Newman (Đại học Maryland–Baltimore County) điều phối.
“Vụ phun trào Hunga là một sự kiện chưa từng có tiền lệ,” ông Yunqian Zhu nhận định. “Nó cho chúng ta thấy các vụ phun trào giàu hơi nước có thể tác động sâu sắc đến tầng bình lưu như thế nào, đồng thời khẳng định tầm quan trọng thiết yếu của hợp tác toàn cầu trong việc ghi nhận và hiểu rõ những sự kiện hiếm gặp như vậy.”
Báo cáo cũng cho thấy nhiều thập kỷ đầu tư quốc tế vào các mạng lưới quan trắc khí quyển đã cho phép theo dõi nhanh chóng và chi tiết cột khói của Hunga. Các thiết bị trên vệ tinh quốc tế, cùng với các chiến dịch bóng thám không và mạng lưới quan trắc mặt đất, đã ghi nhận diễn biến của sol khí núi lửa, hơi nước và các khí vết chỉ vài phút sau vụ phun trào và trong nhiều năm tiếp theo cho đến nay. Tuy nhiên, báo cáo cảnh báo rằng những khoảng trống quan trắc trong tương lai do khả năng hủy bỏ các sứ mệnh vệ tinh hoặc sự xuống cấp của các mạng lưới hiện có có thể làm suy giảm nghiêm trọng năng lực toàn cầu trong việc theo dõi và hiểu các sự kiện lớn tương tự.
“Báo cáo này phản ánh một nỗ lực phi thường của cộng đồng khoa học toàn cầu,” ông Graham Mann cho biết. “Nó không chỉ ghi lại các tác động của Hunga mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì năng lực quan trắc khí quyển Trái Đất”. Các bộ dữ liệu hỗ trợ, bao gồm các mô phỏng HTHH-MOC, sẽ được công bố công khai thông qua Trung tâm Phân tích Dữ liệu Môi trường (CEDA).
Tin vắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng
Nguồn: https://wmo.int/media/news/new-report-unveils-global-atmospheric-impacts-of-2022-hunga-volcano-eruption