Nhiệt độ kỷ lục, băng biển ở mức thấp kỷ lục, các sông băng thu hẹp, đại dương tiếp tục ấm lên và các hiện tượng thời tiết cực đoan chưa từng có chỉ là một số trong những biến đổi nghiêm trọng được ghi nhận, đang làm thay đổi khu vực vốn từng đóng băng ổn định này thành một thế giới ấm hơn, ẩm ướt hơn và ngày càng khó lường.
Cuộc thi Lịch WMO 2021 - Henrique PaciniĐây là những phát hiện chính của Báo cáo Thẻ điểm Bắc Cực (Arctic Report Card) năm 2025, do 112 nhà khoa học đến từ 13 quốc gia thực hiện. Bước sang năm thứ 20, báo cáo ghi nhận các xu hướng kéo dài, những kỷ lục mới và các thách thức đang nổi lên tại một khu vực đang ấm lên nhanh hơn nhiều so với phần còn lại của Trái Đất.
Bên cạnh các đánh giá về khí quyển, đại dương, băng tuyết (cryosphere) và thảm thực vật lãnh nguyên, báo cáo năm nay nhấn mạnh những biến đổi lớn đang diễn ra, bao gồm:
Quá trình “Đại Tây Dương hóa” (Atlantification) đưa các dòng nước ấm và mặn hơn tiến sâu về phía Bắc;
Các loài sinh vật vùng ôn đới (boreal) đang mở rộng phạm vi sinh sống vào các hệ sinh thái Bắc Cực;
Hiện tượng “sông bị rỉ sét”, khi tầng đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy giải phóng sắt và các kim loại khác vào hệ thống sông ngòi.
Trên toàn bộ các cảnh quan đang thay đổi này, việc quan trắc liên tục và các mối quan hệ hợp tác nghiên cứu chặt chẽ, bao gồm cả những sáng kiến do cộng đồng địa phương và các tổ chức của người bản địa dẫn dắt, vẫn đóng vai trò then chốt cho việc hiểu biết và thích ứng.
Kể từ khi ra đời năm 2006, Báo cáo Thẻ điểm Bắc Cực, với sự hỗ trợ của Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), đã cung cấp các cập nhật thường niên, có tính thẩm quyền về tình trạng của Bắc Cực. Chương trình Giám sát và Đánh giá Bắc Cực (AMAP) cũng hỗ trợ công tác này thông qua việc điều phối quá trình phản biện khoa học độc lập cho báo cáo.
Báo cáo nhấn mạnh tầm quan trọng của nghiên cứu khoa học và giám sát từ cộng đồng WMO nhằm hỗ trợ ra quyết định và thích ứng tại khu vực đang ấm lên nhanh nhất trên thế giới. Đây là lời nhắc nhở rằng những gì xảy ra ở Bắc Cực không chỉ dừng lại ở Bắc Cực, mà còn tác động đến toàn cầu.
Một con gấu Bắc Cực đi trên tảng băng phủ tuyết giữa vùng nước lặng, với một con chim đậu trên băng ở phía sau.Trong khí quyển
Nhiệt độ không khí bề mặt trên khắp Bắc Cực từ tháng 10/2024 đến tháng 9/2025 là cao nhất kể từ năm 1900. 10 năm gần đây nhất là 10 năm ấm nhất từng được ghi nhận tại Bắc Cực. Kể từ năm 2006, nhiệt độ trung bình năm của Bắc Cực tăng với tốc độ hơn gấp đôi mức trung bình toàn cầu. Lượng mưa từ tháng 10/2024 đến tháng 9/2025 đạt mức cao kỷ lục mới. Tổng lượng mưa mùa đông, mùa xuân và mùa thu đều nằm trong top 5 cao nhất kể từ năm 1950.
Trong đại dương
Tháng 3/2025, diện tích băng biển mùa đông đạt mức tối đa thấp nhất trong 47 năm quan trắc vệ tinh. Tháng 9/2025 ghi nhận mức băng biển tối thiểu thấp thứ 10. Toàn bộ 19 mức thấp nhất trong tháng 9 đều xảy ra trong 19 năm gần đây. Băng biển già và dày nhất (trên 4 năm tuổi) đã giảm hơn 95% so với thập niên 1980. Hiện nay, băng nhiều năm chủ yếu chỉ còn tồn tại ở khu vực phía Bắc Greenland và quần đảo Canada.
Quá trình Đại Tây Dương hóa đã lan tới trung tâm Bắc Băng Dương, cách xa hàng trăm kilômét so với ranh giới Đại Tây Dương trước đây. Quá trình này làm suy yếu sự phân tầng mật độ nước của Bắc Băng Dương, từ đó tăng cường truyền nhiệt, làm tan băng biển, và đe dọa các mô hình tuần hoàn đại dương vốn có ảnh hưởng dài hạn đến thời tiết.
Trên đất liền
Các sông băng ở Bắc Âu (Scandinavia) và Svalbard ghi nhận mức mất băng ròng hằng năm lớn nhất từ trước đến nay trong giai đoạn 2023–2024. Tảng băng Greenland mất khoảng 129 tỷ tấn băng trong năm 2025 thấp hơn mức trung bình hằng năm 219 tỷ tấn giai đoạn 2003–2024, nhưng vẫn tiếp diễn xu thế mất băng dài hạn. Sông băng Alaska đã mất trung bình 38 mét băng kể từ giữa thế kỷ 20, khiến bề mặt băng trên toàn bang hạ thấp đáng kể.
Sự suy giảm sông băng góp phần làm mực nước biển toàn cầu dâng cao, đe dọa nguồn nước của các cộng đồng Bắc Cực, gây lũ lụt, sạt lở và nguy cơ sóng thần, ảnh hưởng đến con người, cơ sở hạ tầng và bờ biển. Trên khắp Bắc Cực, lượng tuyết tích lũy trong mùa tuyết 2024/25 cao hơn mức trung bình và duy trì đến tháng 5. Tuy nhiên, đến tháng 6, diện tích tuyết phủ giảm xuống dưới mức bình thường, phù hợp với xu thế của 15 năm gần đây.
Diện tích tuyết phủ tháng 6 hiện nay chỉ bằng một nửa so với 60 năm trước. Tại hơn 200 lưu vực sông ở Alaska, sắt và các nguyên tố khác được giải phóng từ tầng đất đóng băng vĩnh cửu đã khiến các con sông và suối chuyển sang màu cam trong thập kỷ qua.
Trong các “dòng sông rỉ sét”, độ axit tăng và nồng độ kim loại độc cao làm suy giảm chất lượng nước, phá hủy môi trường sống thủy sinh và làm xói mòn đa dạng sinh học.
Hiện tượng “xanh hóa Bắc Cực”, được phát hiện lần đầu vào cuối những năm 1990, có tác động sâu rộng đến hệ sinh thái, điều kiện băng vĩnh cửu và sinh kế của người dân Bắc Cực, đồng thời ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu và chu trình carbon. Năm 2025, mức độ xanh tối đa của thảm thực vật lãnh nguyên Bắc Cực đứng thứ ba cao nhất trong 26 năm dữ liệu vệ tinh, tiếp nối chuỗi giá trị kỷ lục hoặc gần kỷ lục kể từ năm 2020.
Tin vắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng
Nguồn: https://wmo.int/media/news/arctic-report-card-marks-20-years-amid-record-warming-2025