Nắng nóng cực đoan, với nhiệt độ ban ngày và ban đêm ở mức nguy hiểm, đang ảnh hưởng đến hàng triệu người trên khắp thế giới, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cảnh báo sớm và triển khai các kế hoạch ứng phó sức khỏe khi trời nóng. Cháy rừng và chất lượng không khí kém đang khiến tình hình trở nên nghiêm trọng hơn.
Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) và các thành viên của mình cam kết tăng cường hệ thống cảnh báo sớm về nắng nóng theo sáng kiến “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người” và đang phối hợp với các đối tác ở cấp quốc tế, quốc gia và cộng đồng để củng cố các kế hoạch hành động bảo vệ sức khỏe trong điều kiện nắng nóng.
WMO là một trong mười cơ quan chuyên môn của Liên Hợp Quốc hưởng ứng lời kêu gọi hành động của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc về tình trạng nắng nóng cực đoan. “Nắng nóng cực đoan đôi khi được gọi là ‘kẻ giết người thầm lặng’, nhưng với khoa học, dữ liệu và công nghệ ngày nay, sự im lặng không còn là lý do để chậm trễ. Mỗi ca tử vong do nắng nóng đều có thể phòng tránh được,” bà Ko Barrett, Phó Tổng Thư ký WMO, cho biết.
Các ước tính mô phỏng cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2019, trung bình mỗi năm có khoảng 489.000 ca tử vong liên quan đến nắng nóng, trong đó 45% xảy ra ở châu Á và 36% ở châu Âu. Trên toàn cầu, việc chẩn đoán và báo cáo chính thức các ca bệnh, chấn thương và tử vong liên quan đến nắng nóng được ghi nhận là chưa đầy đủ. Tại các thành phố, tác động của nắng nóng đến sức khỏe con người trở nên nghiêm trọng hơn do hiệu ứng đảo nhiệt đô thị. Người cao tuổi và những người mắc bệnh mãn tính có nguy cơ cao hơn. Nhu cầu hành động là điều rõ ràng và cấp thiết từng ngày.
Dự báo chuẩn - nhiệt độ ở độ cao 2 m và gió ở độ cao 30 m
ECMWF (Trung tâm Dự báo Thời tiết Hạn vừa châu Âu)Kỷ lục nhiệt độ
Theo Dịch vụ Biến đổi Khí hậu Copernicus của Liên minh châu Âu, tháng 7 năm 2025 là tháng 7 nóng thứ ba trên toàn cầu (sau tháng 7 năm 2023 và 2024). Nhiệt độ trung bình bề mặt biển cũng đứng ở mức cao thứ ba từng được ghi nhận. Diện tích băng biển ở Bắc Cực đạt mức thấp thứ hai trong kỷ lục 47 năm quan sát bằng vệ tinh, gần như ngang bằng với các năm 2012 và 2021.
Tại châu Âu, điều kiện nắng nóng đặc biệt ảnh hưởng đến Thụy Điển và Phần Lan, nơi trải qua một đợt nhiệt độ trên 30°C kéo dài bất thường. Khu vực Đông Nam châu Âu cũng phải đối mặt với nắng nóng và cháy rừng, với kỷ lục nhiệt độ quốc gia 50,5°C tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoài châu Âu, theo bản tin hàng tháng của Dịch vụ Biến đổi Khí hậu Copernicus, nhiệt độ cao hơn mức trung bình đáng kể xuất hiện ở dãy Himalaya, Trung Quốc và Nhật Bản. Tình trạng nắng nóng tiếp tục kéo dài sang tháng 8.
Bản cập nhật của Trung tâm Khí tượng Thế giới Bắc Kinh ngày 5/8 cho biết trong tuần qua, nhiệt độ tối đa vượt quá 42°C tại một số khu vực ở Tây Á, miền nam Trung Á, hầu hết Bắc Phi, miền nam Pakistan và tây nam Hoa Kỳ; một số nơi vượt quá 45°C.
Nhiệt độ tối đa tại khu vực tây nam Cộng hòa Hồi giáo Iran và đông Iraq có nơi vượt 50°C - gây gián đoạn cung cấp điện, nước, giáo dục và lao động. Cơ quan Khí tượng Quốc gia Morocco đã ban hành cảnh báo nắng nóng với nhiệt độ từ 40-47°C cho tuần bắt đầu từ ngày 4/8.
“Thông thường vào mùa hè, sự kết hợp giữa nắng nóng cực độ ở gần bề mặt và không khí lạnh ở tầng cao có thể dẫn đến các trận mưa cực lớn và lũ quét tàn phá ở những khu vực địa hình cao, tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống con người, cơ sở hạ tầng và gây sạt lở đất,” ông Omar Baddour, Trưởng bộ phận giám sát khí hậu của WMO, cho biết.
Nhiệt độ tối đa quan trắc từ ngày 28/7 đến 4/8/2025 (Đơn vị: °C, các chấm biểu thị nhiệt độ tối đa ≥ 38°C)Cục Khí tượng Trung Quốc
Ngày 5/8, Nhật Bản ghi nhận kỷ lục nhiệt độ quốc gia mới là 41,8°C (107,2°F), phá vỡ kỷ lục 41,2°C thiết lập ngày 30/7. Trong đợt nắng nóng kéo dài và khắc nghiệt này, hàng chục kỷ lục nhiệt độ mới tại các trạm khí tượng bao gồm cả nhiệt độ cao nhất ban ngày và nhiệt độ thấp nhất ban đêm đã bị phá vỡ. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã phát đi cảnh báo đặc biệt về sốc nhiệt, kêu gọi người dân thực hiện các biện pháp phòng ngừa.
Cơ quan Khí tượng Hàn Quốc cũng đã ban hành nhiều cảnh báo và khuyến cáo về nắng nóng cực đoan. Tại một số khu vực ở Trung Quốc, nhiều kỷ lục nhiệt độ tại các trạm đo cũng bị vượt qua.
Trung tâm Khí tượng Thế giới Bắc Kinh cho biết, trong tuần tới, nắng nóng dự kiến sẽ tiếp tục bao trùm phần lớn khu vực Tây Á, miền nam Trung Á, hầu hết Bắc Phi, bán đảo Iberia, Pakistan, tây nam Hoa Kỳ và miền bắc Mexico.
Nhiệt độ tối đa ở hầu hết các khu vực này sẽ dao động từ 38-40°C, một số nơi vượt quá 42°C. Đặc biệt, nhiệt độ cục bộ có thể vượt trên 45°C tại Ả Rập Xê Út, Iraq, Syria, miền tây và nam Iran, tây nam Hoa Kỳ và một số khu vực ở Bắc Phi.
Cháy rừng
Nắng nóng cực đoan đã tiếp thêm nhiên liệu cho những vụ cháy rừng tàn khốc, gây thương vong và làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm không khí.
Tại Cyprus, Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ, lực lượng cứu hỏa phải vất vả chiến đấu với các đám cháy rừng buộc nhiều người phải sơ tán, cướp đi sinh mạng của một số người và tạo ra những cột khói dày đặc bao phủ bầu trời.
Khói từ hàng trăm vụ cháy rừng ở Canada đã khiến bầu trời mờ đục và chất lượng không khí giảm sút trên nhiều tỉnh bang và các bang phía bắc Hoa Kỳ vào cuối tháng 7 và đầu tháng 8/2025. Theo Đài Quan sát Trái đất của NASA, ô nhiễm không khí đã ảnh hưởng đến các khu vực thuộc Lãnh thổ Tây Bắc, Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Ontario và một phần vùng Trung Tây - Đông Bắc Hoa Kỳ.
Canada đang trải qua một trong những mùa cháy rừng tồi tệ nhất từng được ghi nhận về diện tích cháy. Tính đến ngày 3/8, hơn 6,6 triệu ha (16,3 triệu mẫu Anh) đã bị thiêu rụi, vượt xa mức trung bình 25 năm là khoảng 2,2 triệu ha, nhưng vẫn thấp hơn con số hơn 12,3 triệu ha bị cháy tính đến cùng thời điểm năm 2023 - năm lập kỷ lục.
Ít nhất lần thứ hai trong mùa cháy này, khói từ các đám cháy ở Canada đã vượt Đại Tây Dương hướng về châu Âu. Bị cuốn theo dòng tia (jet stream) mạnh, khói dự kiến sẽ đến bầu trời Tây Âu từ ngày 5-7/8. Trước đó, vào giữa tháng 6/2025, một đám khói khác từ Canada đã làm giảm chất lượng không khí và nhuộm đỏ bầu trời ở Trung và Nam Âu.
Một vụ cháy rừng dữ dội cũng bùng phát tại Vườn Quốc gia Grand Canyon ở Arizona, gây gián đoạn nghiêm trọng hoạt động du lịch tại một trong những thắng cảnh nổi tiếng nhất của Hoa Kỳ.
Khói lan rộng từ các vụ cháy rừng ở Canada Đài Quan sát Trái Đất của NASAPhản ứng của WMO
Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) là một trong mười cơ quan chuyên môn của Liên Hợp Quốc hưởng ứng lời kêu gọi hành động của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc về tình trạng nắng nóng cực đoan.
Mục tiêu của sáng kiến này là tăng cường hợp tác quốc tế nhằm giảm thiểu tác động của nắng nóng thông qua các chính sách kinh tế - xã hội có trọng tâm và các hành động cụ thể, bao gồm cả chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng. Bốn lĩnh vực then chốt được ưu tiên gồm:
Chăm sóc các nhóm dễ bị tổn thương
Bảo vệ người lao động
Tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế và xã hội dựa trên dữ liệu và khoa học
Giới hạn mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở 1,5°C so với mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp
Đáp lại lời kêu gọi hành động, WMO và các thành viên đang làm việc để củng cố hệ thống cảnh báo sớm về nắng nóng, phù hợp với sáng kiến “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người”. Mục tiêu là đảm bảo người dân ở các khu vực có nguy cơ cao nhận được cảnh báo kịp thời, bao gồm thông tin về các biện pháp bảo vệ cần thực hiện và nguồn hỗ trợ có thể tìm đến.
Theo ước tính của WHO và WMO, chỉ riêng việc mở rộng hệ thống cảnh báo sức khỏe do nắng nóng trên toàn cầu cho 57 quốc gia đã có tiềm năng cứu sống khoảng 98.314 người mỗi năm.
“Nắng nóng cực đoan không còn là một mối lo xa vời hay chỉ theo mùa mà là thực tế hàng ngày đối với hàng triệu người,” bà Joy Shumake-Guillemot, trưởng Chương trình Khí hậu và Sức khỏe WHO-WMO và đồng lãnh đạo Mạng lưới Thông tin Sức khỏe Nắng nóng Toàn cầu (GHINN), nhận định.
“Chúng tôi đang kết nối khoa học, chính sách và hành động để không cộng đồng nào bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua thích ứng với biến đổi khí hậu - yếu tố sẽ tiếp tục làm gia tăng nắng nóng cực đoan trong nhiều năm tới. Đây không chỉ là vấn đề khí hậu, mà còn là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng,” bà nói thêm.
Nhân dịp kỷ niệm một năm lời kêu gọi hành động (25/6), Mạng lưới Thông tin Sức khỏe - Nắng nóng Toàn cầu (GHHIN), phối hợp với WMO và Văn phòng Liên Hợp Quốc về Giảm thiểu Rủi ro Thiên tai (UNDRR), đã ra mắt các nguồn tài liệu mới thông qua sáng kiến chung “Hỗ trợ quản trị rủi ro nắng nóng cực đoan” nhằm tăng cường phối hợp trong công tác giảm thiểu rủi ro, giúp các quốc gia và cộng đồng chuẩn bị tốt hơn trước tình trạng nhiệt độ tăng cao.
Hoạt động của Văn phòng Khí hậu và Sức khỏe chung đã được thúc đẩy nhờ quan hệ đối tác với Quỹ Rockefeller và Wellcome, với tổng số vốn huy động 11,5 triệu USD, tập trung đặc biệt vào vấn đề nắng nóng cực đoan.
Hỗ trợ quản trị rủi ro nắng nóng cực đoan
Các tài liệu mới được GHINN, UNDRR và WMO giới thiệu gồm:
Báo cáo rà soát: Các hành động ứng phó nắng nóng trong hệ thống Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế. Báo cáo này lần đầu tiên phân tích toàn cảnh công tác quản lý nắng nóng cực đoan, xác định những thách thức, cơ hội và chiến lược nhằm cải thiện hợp tác và quản trị, hỗ trợ lời kêu gọi hành động của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc.
Đánh giá các kế hoạch ứng phó nắng nóng: Tiêu chuẩn toàn cầu, thực tiễn tốt và quan hệ đối tác. Báo cáo tổng hợp này chỉ ra các phương pháp hay và những thách thức tồn tại, đưa ra khung cấu trúc để nâng cao khả năng chống chịu với nắng nóng, dựa trên đánh giá các kế hoạch ứng phó của sáu quốc gia: Úc, Canada, Pháp, Ấn Độ, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ.
Phân tích chuyên đề: Các nghiên cứu tình huống về khả năng chống chịu với nắng nóng. Phân tích này làm nổi bật cách 12 quốc gia đang đối mặt với thực tế nắng nóng cực đoan thông qua nhiều mô hình quản trị, quan hệ đối tác và sáng kiến khác nhau. Các nghiên cứu tình huống trải rộng ở nhiều khu vực và bối cảnh phát triển - gồm Argentina, Úc, Bangladesh, Canada, Ecuador, Ai Cập, Pháp, Ấn Độ, Senegal, Hàn Quốc, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ - cung cấp cái nhìn tổng thể về những gì đang hoạt động hiệu quả, những khoảng trống còn tồn tại và cách các chiến lược quốc gia đang tiến hóa trước các mối đe dọa khí hậu ngày càng leo thang.
Tin ngắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng
Nguồn: https://wmo.int/media/news/extreme-heat-impacts-millions-of-people