Tuần này, các đại biểu từ khắp nơi trên thế giới đã họp tại Trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York để thúc đẩy hiệp ước đa dạng sinh học biển khơi được mong đợi từ lâu, với các cuộc thảo luận bao gồm từ quy tắc thủ tục, đến việc thành lập cơ chế trung gian trao đổi thông tin và địa điểm đặt ban thư ký của hiệp ước.
Một đàn cá bơi gần đảo Los Islotes ở La Paz, Mexico.Tuần này, các đại biểu từ khắp nơi trên thế giới đã họp tại Trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York để thúc đẩy hiệp ước đa dạng sinh học biển khơi được mong đợi từ lâu, với các cuộc thảo luận bao gồm từ quy tắc thủ tục, đến việc thành lập cơ chế trung gian trao đổi thông tin và địa điểm đặt ban thư ký của hiệp ước.
Với tên gọi chính thức là Hiệp định theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển về Bảo tồn và Sử dụng Bền vững Đa dạng Sinh học Biển tại các Khu vực Ngoài Quyền Tài phán Quốc gia, hiệp định đã được thông qua vào tháng 6 năm 2023 sau nhiều năm đàm phán và sẽ được mở để ký kết cho đến ngày 20 tháng 9. Chỉ còn tám quốc gia phê chuẩn nữa là hiệp định có hiệu lực, động lực đang tăng tốc hướng tới giai đoạn thực hiện hiệp định, có thể bắt đầu sớm nhất là vào năm 2026.
Hành động khẩn cấp, 'quyết đoán và đồng bộ'
Bằng cách bao gồm các nguồn gen biển, đánh giá tác động môi trường, các công cụ quản lý theo khu vực và chuyển giao công nghệ biển, hiệp định đóng vai trò trung tâm trong việc bảo vệ đại dương. Cố vấn pháp lý của Liên hợp quốc Elinor Hammarskjöld phát biểu với các đại biểu tại lễ khai mạc phiên họp rằng: “Nhu cầu hành động quyết đoán và đồng bộ chưa bao giờ cấp bách hơn lúc này”.
Từ các quy tắc tham gia và tài trợ đến tiếp cận kỹ thuật số và tổ chức, các nhà đàm phán đang phải đối mặt với những đánh đổi phức tạp. Nhưng cảm giác cấp bách, cùng với những căn phòng chật kín người tại Trụ sở Liên Hợp Quốc, cho thấy cộng đồng quốc tế đang tiến gần hơn đến việc biến văn bản thành hiện thực.
Nhắc lại Hội nghị Đại dương Liên Hợp Quốc năm 2025 được tổ chức tại Nice vào tháng 6, do Pháp và Costa Rica đồng đăng cai, bà Hammarskjöld cho biết hội nghị đã tái khẳng định vai trò thiết yếu của chủ nghĩa đa phương trong việc giải quyết những áp lực đang gây nguy hiểm cho hệ sinh thái biển. Hơn nữa, 39 hành động theo hiệp ước của các quốc gia từ tất cả các khu vực được thực hiện trong Hội nghị Đại dương đã chứng minh cam kết mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế trong việc bảo tồn và sử dụng bền vững đại dương và các nguồn tài nguyên của nó.
Giờ đây, “với khả năng thực sự là Hội nghị đầu tiên của các Bên tham gia Thỏa thuận sẽ được triệu tập vào năm 2026, chúng ta đang ở một thời điểm quan trọng”, bà nói. Sự cấp bách đó đã được Đồng chủ tịch Ủy ban Janine Coye-Felson nhắc lại khi bà cho biết “nếu động lực được củng cố bởi Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba, được tổ chức tại Nice vào tháng 6 năm nay, duy trì, thì có thể kỳ vọng một cách hợp lý rằng Thỏa thuận này có thể có hiệu lực vào cuối năm 2025 hoặc đầu năm 2026”.
Người dân bản địa với tư cách là chủ thể nắm giữ quyền
Trong các cuộc tranh luận đầu phiên họp, các quốc gia đảo nhỏ đang phát triển (SIDS) đã thúc đẩy sự linh hoạt, bao gồm việc tham gia trực tuyến và đảm bảo đại diện tại Văn phòng COP. Đại diện của Liên bang Micronesia, đại diện cho các quốc gia đảo nhỏ đang phát triển ở Thái Bình Dương, cũng ủng hộ việc phân bổ một ghế cho các quốc gia đảo nhỏ đang phát triển. Ngoài ra, ông kêu gọi công nhận “địa vị riêng biệt của người dân bản địa theo luật pháp quốc tế với tư cách là chủ thể nắm giữ quyền, chứ không chỉ là các bên liên quan đơn thuần”.
Tài chính và công bằng
Các quốc gia đang phát triển, được đại diện bởi các nhóm bao gồm G77 và Trung Quốc, Nhóm Châu Phi, CARICOM và SIDS Thái Bình Dương, nhấn mạnh rằng việc tài trợ cho việc tham gia không phải là tùy chọn mà là nghĩa vụ theo hiệp ước, và kêu gọi một quỹ tín thác tự nguyện để trang trải toàn bộ chi phí cho các đại biểu từ các quốc gia kém phát triển nhất, các quốc gia không giáp biển và SIDS - đồng thời phản đối các hạn chế đối với các quốc gia chậm đóng góp.
Trung tâm trao đổi thông tin
Khi thời điểm có hiệu lực đang đến gần, các đại biểu đã chuyển sang các vấn đề vận hành. Một Cơ chế Trung tâm Trao đổi thông tin được đề xuất sẽ đóng vai trò là trung tâm trao đổi thông tin của hiệp ước. “Có lẽ không có công việc nào cấp bách hơn công việc này đang chờ đợi chúng ta”, Đồng Chủ tịch Ủy ban Adam McCarthy nhấn mạnh tại một trong các cuộc họp.
Với tốc độ phê chuẩn hiện tại, “chúng ta có thể cần một hình thức Cơ chế Trung tâm Trao đổi thông tin đi vào hoạt động vào khoảng đầu năm 2026”, ông chỉ ra, đồng thời khuyến khích các đại biểu nỗ lực để nhóm chuyên gia không chính thức “đi vào hoạt động” và bắt đầu công việc vào tháng 9. Với 139 chữ ký và 52 văn bản phê chuẩn đã được đảm bảo, hiệp ước đang trong tầm tay để đạt được con số 60 cần thiết để có hiệu lực. Cuộc họp sẽ tiếp tục tại Trụ sở Liên Hợp Quốc cho đến ngày 29 tháng 8.
Tin vắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng
Nguồn: https://news.un.org/en/story/2025/08/1165706