Một báo cáo mới cho thấy những tiến bộ trong hoạt động quan trắc đại dương nhằm thúc đẩy khả năng chống chịu khí hậu, nâng cao các dịch vụ vận hành, bảo vệ sức khỏe đại dương và hỗ trợ các nền kinh tế bền vững nhưng đồng thời cảnh báo rằng nếu không có nguồn đầu tư mạnh mẽ, phối hợp hơn cùng các quan hệ đối tác đa dạng hơn, hệ thống quan trắc thiết yếu này và các dịch vụ mà nó hỗ trợ sẽ vẫn ở mức dưới ngưỡng cần thiết và đứng trước nguy cơ suy yếu.
Hoạt động quan trắc đại dương đóng vai trò thiết yếu trong việc đưa ra các dự báo khí hậu chính xác, dự báo thời tiết và hiện tượng cực đoan, cảnh báo sớm kịp thời, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế đại dương bền vững. Báo cáo Hiện trạng Hệ thống Quan trắc Đại dương Toàn cầu (GOOS) 2025, được công bố hôm nay, cho thấy cả những tiến bộ lẫn điểm dễ tổn thương trong năng lực toàn cầu nhằm cung cấp thông tin thiết yếu để đáp ứng nhu cầu xã hội ngày càng tăng và bảo vệ đại dương trong bối cảnh hành tinh đang thay đổi.
GOOS, do Ủy ban Hải dương học Liên chính phủ (IOC) thuộc UNESCO dẫn dắt, chịu trách nhiệm điều phối hệ thống quan trắc đại dương bền vững toàn cầu. Báo cáo tương tác mới này cung cấp cái nhìn cập nhật về hệ thống quan trắc đại dương toàn cầu và các mạng lưới quan trắc được OceanOPS - trung tâm vận hành chung của Tổ chức Khí tượng Thế giới và IOC trong khuôn khổ GOOS - theo dõi. Báo cáo cũng chia sẻ những câu chuyện cho thấy hoạt động quan trắc đại dương đang định hướng khoa học và chính sách như thế nào, cũng như hỗ trợ chúng ta đối phó với các thách thức lớn mà đại dương hiện đang đối mặt.
Báo cáo nhấn mạnh những nỗ lực toàn cầu nhằm tăng cường năng lực theo dõi đại dương, thích ứng với biến đổi khí hậu, cải thiện các dịch vụ vận hành và bảo vệ sức khỏe đại dương tất cả đều là nền tảng của các nền kinh tế đại dương bền vững và sự an toàn, phúc lợi của các cộng đồng trên toàn thế giới. Một số điểm nổi bật gồm:
Những tiến bộ và khoảng trống trong dự báo tuần hoàn nghịch đảo kinh tuyến Đại Tây Dương (AMOC) - hệ thống dòng chảy biển có ảnh hưởng lớn tới khí hậu toàn cầu;
Ứng dụng dữ liệu đại dương để cải thiện dự báo El Niño và hệ thống cảnh báo sớm tại Nam Mỹ;
Việc sử dụng hải cẩu voi để thu thập dữ liệu lần đầu tiên có được, phục vụ quản lý và bảo tồn Nam Đại Dương;
Xây dựng năng lực quan trắc đại dương của Nam Phi thông qua đồng thiết kế với cộng đồng địa phương và các bên liên quan;
Một sáng kiến mới nhằm biến 10.000 tàu thương mại thành các trạm quan trắc khí tượng và hải dương học theo thời gian thực.
Một hệ thống thiết yếu nhưng mong manh
“Đôi mắt” của hàng nghìn nền tảng quan trắc cung cấp dữ liệu cho dự báo thời tiết, cảnh báo sớm và dự báo khí hậu. Chúng cực kỳ quan trọng để theo dõi sức khỏe đại dương và khí hậu đang thay đổi của chúng ta. Dữ liệu mạnh mẽ là điều kiện tiên quyết để có dự báo tốt hơn và ra quyết định tốt hơn”, Tổng Thư ký WMO Celeste Saulo nhấn mạnh.
“Nếu không có một hệ thống quan trắc toàn cầu bền vững và được điều phối tốt, những thông tin mà chúng ta dựa vào hằng ngày sẽ trở nên thiếu chắc chắn và tương lai của chúng ta cũng vậy”, ông Vidar Helgesen, Thư ký Điều hành IOC, cảnh báo.
Dù đã có nhiều tiến bộ, Báo cáo Hiện trạng GOOS 2025 cũng cho thấy hệ thống quan trắc đại dương toàn cầu vẫn ở dưới ngưỡng cần thiết, với mức độ bao phủ không đồng đều, suy giảm số lượng phao trôi và quan trắc dựa trên tàu, cùng sự phụ thuộc lớn vào một nhóm nhỏ các bên đóng góp. Báo cáo kêu gọi đầu tư dài hạn, có phối hợp của các chính phủ, đồng thời thúc đẩy sự tham gia mạnh mẽ hơn từ khu vực tư nhân nhằm xây dựng một hệ thống bền vững và sẵn sàng cho tương lai.
“Trước tính mong manh của hệ thống quan trắc và áp lực ngân sách ngày càng giảm, chúng ta phải đổi mới thông qua việc củng cố quan hệ đối tác. Đây là lý do chúng tôi đang tăng cường hợp tác với ngành vận tải biển để khai thác tiềm năng từ các đối tác mới này và mở rộng tự động hóa cũng như quy mô của các quan trắc dựa trên tàu,” ông Mathieu Belbeoch, Giám đốc OceanOPS, cho biết.
“GOOS cần một tư duy kinh tế mới: tư duy bảo đảm đầu tư dài hạn, có điều phối vào công tác quan trắc đại dương như một hạ tầng thiết yếu mang tính chất toàn cầu - qua đó bảo vệ tương lai của hệ thống và khai mở toàn bộ giá trị của nó cho con người và hành tinh,” bà Joanna Post, Giám đốc GOOS, nhấn mạnh.
Báo cáo Hiện trạng GOOS 2025 được trình bày dưới định dạng mới, tương tác, giúp thông tin về hoạt động quan trắc đại dương, tình trạng và giá trị của hệ thống quan trắc trở nên dễ tiếp cận hơn với các nhà hoạch định chính sách và công chúng. Báo cáo kêu gọi chính phủ, các nhà tài trợ và các đối tác cùng hợp tác củng cố nền tảng thông tin khí tượng - hải dương cần thiết cho một tương lai bền vững.
Về GOOS
Hệ thống Quan trắc Đại dương Toàn cầu (GOOS) giữ vai trò dẫn dắt và điều phối hệ thống quan trắc đại dương bền vững toàn cầu, dựa trên bộ Biến số Đại dương Thiết yếu. Đây là nền tảng dữ liệu cho các giải pháp dự báo thời tiết, cảnh báo hiện tượng cực đoan, thích ứng với khí hậu, ứng phó rủi ro vùng ven biển và hàng hải, bảo vệ đa dạng sinh học và phát triển kinh tế đại dương bền vững. Thông qua hạ tầng tích hợp toàn cầu gồm các mạng lưới quan trắc đại dương, các sáng kiến quốc gia và khu vực, cùng sự dẫn dắt của các hội đồng chuyên gia, GOOS bảo đảm cung cấp thông tin đại dương thiết yếu phục vụ hệ sinh thái, nền kinh tế và cộng đồng trên toàn thế giới. GOOS là một chương trình do IOC của UNESCO dẫn dắt, đồng bảo trợ bởi WMO, UNEP và Hội đồng Khoa học Quốc tế (ISC).
Về OceanOPS
Từ năm 2000, OceanOPS là đầu mối quốc tế và trung tâm xuất sắc cung cấp các dịch vụ quan trọng trong việc giám sát và điều phối mạng lưới ngày càng mở rộng của các cộng đồng quan trắc hải dương học và khí tượng biển toàn cầu, trong khuôn khổ GOOS. Đặt trụ sở tại Brest, trung tâm chung của WMO/IOC này giám sát điều phối, theo dõi và đồng bộ hóa 10.000 nền tảng khí tượng biển tại chỗ, bao gồm mạng lưới Argo với gần 4.000 thiết bị đo tự hành dưới nước được triển khai từ khi thành lập cùng mạng lưới phao cố định và phao trôi, các thiết bị đo có người điều khiển và đội tàu nghiên cứu và tàu tự nguyện tham gia quan trắc khí tượng - hải dương. Đội ngũ 8 người của OceanOPS cũng phát triển các công cụ web nhằm theo dõi trạng thái và sự phát triển của GOOS.
Về IOC
Ủy ban Hải dương học Liên chính phủ (IOC) của UNESCO thúc đẩy hợp tác quốc tế trong khoa học biển nhằm cải thiện quản lý đại dương, vùng ven bờ và tài nguyên biển. IOC tạo điều kiện cho 152 quốc gia thành viên hợp tác thông qua điều phối các chương trình về phát triển năng lực, quan trắc và dịch vụ đại dương, khoa học biển, cảnh báo sóng thần và nâng cao hiểu biết về đại dương. Công việc của IOC đóng góp vào sứ mệnh của UNESCO trong việc thúc đẩy khoa học và ứng dụng khoa học để phát triển tri thức và năng lực - yếu tố then chốt cho tiến bộ kinh tế - xã hội và là nền tảng của hòa bình và phát triển bền vững. IOC là cơ quan điều phối Thập kỷ Khoa học Đại dương vì Phát triển Bền vững 2021-2030 của Liên Hợp Quốc (Thập kỷ Đại dương).
Tin ngắn: Phòng Thông tin khí tượng thủy văn phục vụ cộng đồng
Nguồn: https://wmo.int/media/news/global-ocean-observing-system-2025-status-report-released