Tăng cường theo dõi, dự báo cơn bão số 12 (Fengshen)

Tham dự cuộc họp có phó Cục trưởng Cục KTTV Hoàng Đức Cường, Đặng Thanh Mai cùng với các đơn vị trực thuộc Cục KTTV.

Theo ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia báo cáo: Hồi 07 giờ ngày 20/10, vị trí tâm bão ở vào khoảng 17,8 độ Vĩ Bắc; 116,9 độ Kinh Đông, cách đặc khu Hoàng Sa khoảng 490km về phía Đông Đông Bắc. Sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão mạnh cấp 9 (75-88km/giờ), giật cấp 11. Di chuyển theo hướng Tây Bắc với tốc độ khoảng 25km/h.

Trong 72 giờ tới, bão di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ khoảng 20 km/h. Đến 7 giờ ngày 21/10, tâm bão ở vị trí 18,4°N-112,7°E, cách quần đảo Hoàng Sa khoảng 180 km về phía Bắc, có khả năng mạnh thêm, đạt cấp 11, giật cấp 13. Vùng nguy hiểm trong phạm vi 15,5°N-20,5°N; 111,0°E-119,0°E. Đến 7 giờ ngày 22/10, bão đổi hướng Tây Nam, di chuyển khoảng 10 km/h, vị trí ở 17,2°N-110,7°E, trên vùng biển phía Tây Bắc quần đảo Hoàng Sa, cường độ cấp 10–11, giật cấp 13; vùng nguy hiểm từ 15,0°N-20,5°N; 109,0°E-115,0°E, ảnh hưởng khu vực biển phía Tây Bắc Biển Đông và vùng biển từ Thừa Thiên Huế đến Quảng Ngãi. Đến 7 giờ ngày 23/10, bão tiếp tục di chuyển Tây Nam khoảng 10 km/h, vị trí 16,0°N-108,6°E, trên vùng ven biển từ Thừa Thiên Huế đến Quảng Ngãi, có khả năng suy yếu thành áp thấp nhiệt đới, cường độ cấp 8, giật cấp 10. Vùng nguy hiểm từ 14,5°N-19,0°N, phía Tây kinh tuyến 113,0°E; Cảnh báo: Từ 72 đến 96 giờ tiếp theo, bão di chuyển chủ yếu theo hướng Tây Nam, mỗi giờ đi được khoảng 10km và suy yếu dần thành một vùng áp thấp.

Trên biển: Khu vực Bắc Biển Đông (bao gồm đặc khu Hoàng Sa) có gió mạnh cấp 7-8; vùng gần tâm bão đi qua mạnh cấp 9-11, giật cấp 13; sóng biển cao 3,0-5,0m, vùng gần tâm bão cao 5,0-7,0m. Biển động dữ dội. Toàn bộ tàu, thuyền trong vùng nguy hiểm có nguy cơ chịu ảnh hưởng của dông, lốc, gió mạnh và sóng lớn.Trên đất liền: Do ảnh hưởng của hoàn lưu bão và không khí lạnh kết hợp nhiễu động gió Đông và hiệu ứng địa hình nên khoảng từ ngày 22-27/10 khu vực từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi khả năng cao có mưa lớn diện rộng, kéo dài nhiều ngày, cục bộ có điểm mưa rất lớn, nguy cơ cao xảy ra lũ quét và sạt lở đất ở vùng núi, ngập lụt vùng trũng thấp và đô thị. Các địa phương cần lưu ý vận hành an toàn các hồ chứa thủy điện, thủy lợi trước, trong và sau bão, sẵn sàng phương án ứng phó với kịch bản lũ trên các sông từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi có khả năng lên mức BĐ 3 và vượt BĐ 3.

Theo đại diện Viện Khoa học KTTV& Biến đổi khí hậu cho biết: miền Trung đang đối mặt với một đợt mưa lớn do sự tương tác phức tạp giữa một cơn bão và một khối không khí lạnh mạnh. Các mô hình dự báo cho thấy cơn bão sẽ đi vào quỹ đạo thấp hơn, dịch chuyển gần khu vực Huế và Đà Nẵng hơn. Khối không khí lạnh được nhận định là mạnh, khô và xuống thẳng từ phía Bắc. Khi tương tác ở Hoàng Sa, bão có thể đạt cấp 11, nhưng khi vào đến bờ (khoảng ngày 23), gió dự kiến đạt cấp 7-8, do sự kết hợp của không khí lạnh và rìa bão. Đây là một hình thế gây mưa kinh điển, với mưa lớn ban đầu do không khí lạnh tương tác địa hình và hoàn lưu bão, sau đó là mưa sau bão do một dải thấp vắt lại. Mưa lớn tập trung mạnh nhất vào khoảng ngày 22-23 và có thể kéo dài rải rác đến ngày 27-28. Lượng mưa trung bình dự kiến khoảng 400-500 mm, nhưng một số khu vực cục bộ như Đà Nẵng có thể lên tới 800 mm. Do đang là giai đoạn cuối tháng 10, đầu tháng 11, vốn là thời kỳ kỷ lục về mưa ở miền Trung, cùng với điều kiện La Nina, người dân cần đề phòng khả năng xảy ra mưa lũ lịch sử.

Theo ông Hoàng Phúc Lâm, phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia nhận định thêm: Các mô hình dự báo cho thấy bão đang dịch chuyển xuống phía Nam, nhưng sự phân tán của các mô hình và trung tâm dự báo đang rất lớn do tương tác với không khí lạnh từ phía trên. Cơn bão này được dự đoán sẽ suy yếu khá nhanh trên biển. Mưa lớn được dự báo sẽ tập trung chủ yếu vào thời điểm bão đổ bộ, khoảng ngày 22 sang ngày 23. Sau đó, lượng mưa sẽ do gió Đông Bắc và nhiễu động gió Đông gây ra, chủ yếu là mưa ven biển. Lượng mưa đổ vào khu vực Lào (Trung Lào, Hạ Lào) được đánh giá là rất ít, khả năng bão sẽ suy yếu rất nhanh. Đợt mưa này được dự báo kéo dài, khả năng mưa trên 100 mm sẽ kéo dài đến ngày 27 và thậm chí còn nhiều ngày sau đó, với hình thế gió Đông Bắc và nhiễu động gió Đông duy trì. Mưa kéo dài sẽ xảy ra ở khu vực Trung Trung Bộ và Nam Trung Bộ, có thể đến ngày 30 và sau đó nữa. Đặc điểm mưa sẽ khác biệt so với lũ lụt thông thường: mưa tập trung lớn nhất trong khoảng 24 đến 36 tiếng với lượng mưa cực đại khi bão vào có thể lên đến 300 mm trong một ngày, sau đó là nhiều ngày mưa kéo dài liên tục với lượng mưa xấp xỉ 50-100 mm/ngày, thậm chí 120-150 mm/ngày ở các khu vực như Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam. Khả năng tạnh mưa hoàn toàn là rất thấp trong đợt này, mà chỉ giảm dần.

Theo ông Nguyễn Quang Năng, phó trưởng phòng Quản lý dự báo, Cục KTTV nhận định thêm: cơn bão hiện tại có khả năng di chuyển theo hướng chếch xuống phía Nam do ảnh hưởng của hệ thống áp cao cận nhiệt đới và gió Đông Bắc mạnh, đồng thời dự báo cao khả năng suy yếu thành áp thấp nhiệt đới hoặc tan trước khi đổ bộ vào bờ biển Trung Bộ do gặp không khí lạnh và gió Đông Bắc rất mạnh. Trọng tâm nguy hiểm chính của cơn bão là gió mạnh trên biển. Về mưa lớn, ý kiến cá nhân cho rằng đợt này sẽ tương tự như năm 2020 và cảnh báo lượng mưa có thể đạt trên 1000 mm, tập trung chủ yếu tại ba tỉnh: Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng (bao gồm cả Quảng Nam cũ) và Quảng Ngãi, với tổng lượng mưa dự kiến từ ngày 22 đến 28 tháng 10 có thể đạt 500 đến 1000 mm, và có nơi trên 1000 mm, trong khi các khu vực khác như Bắc Trung Bộ (từ Hà Tĩnh đến Quảng Trị) sẽ có mưa cao hơn so với khu vực từ Gia Lai đến Khánh Hòa.

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Cục trưởng Cục KTTV Hoàng Đức Cường nhận định bão có xu hướng suy yếu khi đi qua đặc khu Hoàng Sa và không ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền, nhưng gió trên biển vẫn rất mạnh (cấp 11) và gió mạnh gần bờ có thể do kết hợp giữa bão và không khí lạnh. Ông nhấn mạnh mưa lớn là vấn đề phức tạp nhất, khi lượng mưa thực tế có thể cao hơn nhiều so với mô hình số trị (có nơi tới 800–1000 mm) do tác động tổng hợp của bão, gió đông và không khí lạnh, khiến mưa lớn kéo dài sau khi bão tan. Phó Cục trưởng đề nghị Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia cần dự báo theo từng giai đoạn, nêu rõ thời điểm tạm ngừng mưa để phục vụ cảnh báo. Ông cũng yêu cầu làm rõ cấp độ rủi ro thiên tai tích hợp, có thể nâng cấp khi có hiện tượng thiên tai kép (bão – mưa – lũ). Ngoài ra, ông đề nghị Phòng Quản lý Dự báo và Trung tâm Kỹ thuật Quan trắc xem xét và tận dụng tối đa thông tin từ trạm ra-đa X-band, đặc biệt là ra-đa thời tiết Huế, để phục vụ công tác dự báo. Đồng thời, các phòng ban liên quan cần phối hợp khai thác dữ liệu ảnh từ Cục Viễn Thám quốc gia, bao gồm cả các ảnh thiên tai chụp trước, trong và sau bão, mưa lũ để phục vụ dự báo.

Phát biểu chỉ đạo cuộc họp, Cục trưởng Cục KTTV Nguyễn Thượng Hiền nhấn mạnh cần tập trung vào việc nghiên cứu kỹ lưỡng hình thái thiên tai mưa lũ sắp tới, đặc biệt là sự kết hợp giữa hoàn lưu bão và không khí lạnh, được nhận định là tương tự như đợt cuối năm 2020. Cần nghiên cứu sâu hơn về hiện tượng này để dự báo chính xác lượng mưa lớn liên tục (ước tính khoảng 1.000mm trong 10 ngày), ngoài ra, có hai vấn đề chính cần khắc phục: Thứ nhất, cách truyền tải thông tin dự báo bão cần được cải thiện để dễ hiểu hơn, tránh gây hiểu lầm cho người dân và lãnh đạo khi chỉ tập trung vào tâm bão vào bờ mà bỏ qua tác động của hoàn lưu bão ở khoảng cách xa (200km) gây mưa lớn. Thứ hai, yêu cầu khẩn cấp Phòng Quản lý Dự báo kiểm tra lại và đề nghị Cục Quản lý Tài nguyên Nước, Cục Thủy lợi, và Cục Đê điều và Phòng, chống thiên tai cung cấp toàn bộ dữ liệu về các hồ chứa (cả thủy điện và thủy lợi) trên các lưu vực sông. Mục đích là để nắm rõ hiện trạng tích nước, quy trình xả lũ và tính toán khả năng cắt lũ, vì nếu hồ đã đầy sẽ dễ dẫn đến lũ ngập lụt ngay cả khi lượng mưa không quá lớn. Việc có đầy đủ dữ liệu về hồ chứa và mặt cắt lưu vực là điều kiện tiên quyết để mô hình hóa và đưa ra dự báo mưa lũ một cách chính xác. Cục trưởng cũng lo ngại về việc truyền thông chưa rõ ràng, khiến người dân nghĩ "hết bão là hết mưa", trong khi hoàn lưu sau bão kết hợp với các yếu tố khác vẫn có thể gây mưa rất lớn. Một vấn đề lớn khác là việc dự báo bão suy yếu trên đất liền và tan thành áp thấp, nhưng trên thực tế, gió trong bờ vẫn có thể giật mạnh (cấp 7, cấp 8) gây ra tình trạng "tốc mái, đổ cây, chết người", nên ông đề nghị các đơn vị chuyên môn phải tập trung nghiên cứu thêm và điều chỉnh cách viết bản tin, tránh khẳng định "bão không vào bờ". Cục trưởng đề nghị các Đài tỉnh cần nắm lại toàn bộ hiện trạng các hồ chứa thủy điện, công trình thủy lợi, tình trạng nước tích và quy trình vận hành. Cần có quy định rõ ràng về thời điểm thông báo trước khi xả nước (một, hai, ba tiếng) để Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia có thông tin đầu vào để nâng cao độ chính xác của dự báo.