Trong một kết quả then chốt tại COP30 ở Belém, Brazil, các quốc gia đã nhất trí về một gói toàn diện nhằm tăng cường tài chính khí hậu và đẩy nhanh việc thực hiện Thỏa thuận Paris – nhưng không có cam kết rõ ràng về việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch.
Hành động của xã hội dân sựTrong một kết quả then chốt tại COP30 ở Belém, Brazil, các quốc gia đã nhất trí về một gói toàn diện nhằm tăng cường tài chính khí hậu và đẩy nhanh việc thực hiện Thỏa thuận Paris – nhưng không có cam kết rõ ràng về việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch.
“Một nền kinh tế mới đang trỗi dậy, trong khi nền kinh tế cũ gây ô nhiễm đang dần cạn kiệt.” Đó là thông điệp của Trưởng đoàn Khí hậu Liên Hợp Quốc Simon Stiell khi COP30 kết thúc sau các cuộc đàm phán kéo dài vào tối thứ Sáu, kéo dài đến rạng sáng thứ Bảy – báo hiệu một bước ngoặt cho tham vọng khí hậu và sự đoàn kết toàn cầu.
Những nội dung đã được quyết định:
Tài chính quy mô lớn: Huy động 1,3 nghìn tỷ đô la mỗi năm vào năm 2035 cho hành động ứng phó với biến đổi khí hậu.
Tăng cường thích ứng: Tăng gấp đôi tài chính thích ứng vào năm 2025 và gấp ba vào năm 2035.
Quỹ hỗ trợ thiệt hại và tổn thất: Xác nhận chu kỳ vận hành và bổ sung.
Các sáng kiến mới: Khởi động Chương trình Tăng tốc Thực hiện Toàn cầu và Sứ mệnh Belém hướng tới mục tiêu 1,5°C để thúc đẩy tham vọng và việc thực hiện.
Thông tin sai lệch về khí hậu: Cam kết thúc đẩy tính toàn vẹn thông tin và phản bác những thông tin sai lệch.
Quyết định cuối cùng nhấn mạnh sự đoàn kết và đầu tư, đặt ra các mục tiêu tài chính đầy tham vọng, đồng thời để lại vấn đề chuyển đổi năng lượng cho các cuộc thảo luận sau. Việc đốt nhiên liệu hóa thạch thải ra khí nhà kính, vốn là tác nhân lớn nhất gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu, khiến việc bỏ sót này trở thành mối quan ngại đối với nhiều quốc gia, bao gồm các nhà đàm phán từ Nam Mỹ và EU, cũng như các nhóm xã hội dân sự. Nhiều người kỳ vọng rằng quyết định cuối cùng của COP30 sẽ bao gồm việc đề cập rõ ràng đến việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Hơn 80 quốc gia đã ủng hộ đề xuất của Brazil về một "lộ trình" chính thức.
Một văn bản dự thảo đã bao gồm điều này - cho đến những giờ đàm phán cuối cùng. Kết quả được thông qua chỉ đề cập đến "Đồng thuận UAE", quyết định của COP28 kêu gọi "chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch". Trước phiên họp toàn thể cuối cùng, nhà khoa học người Brazil Carlos Nobre đã đưa ra một cảnh báo nghiêm khắc: việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch phải giảm xuống mức 0 vào năm 2040 - chậm nhất là năm 2045 để tránh nhiệt độ tăng thảm khốc lên tới 2,5°C vào giữa thế kỷ. Ông cho biết, quỹ đạo đó sẽ dẫn đến sự mất mát gần như toàn bộ các rạn san hô, sự sụp đổ của rừng mưa Amazon và sự tan chảy nhanh chóng của lớp băng Greenland.
Xem xét kỹ hơn
Sau hai tuần đàm phán căng thẳng, văn bản được thông qua kêu gọi huy động ít nhất 1,3 nghìn tỷ đô la mỗi năm đến năm 2035 cho hành động ứng phó với biến đổi khí hậu, cùng với việc tăng gấp ba lần nguồn tài chính cho thích ứng và đưa quỹ thiệt hại và tổn thất đã được thống nhất tại COP28 vào hoạt động. Văn bản này cũng khởi động hai sáng kiến lớn – Chương trình Tăng tốc Thực hiện Toàn cầu và Sứ mệnh Belém hướng tới mục tiêu 1,5°C – nhằm giúp các quốc gia thực hiện các Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), hay còn gọi là Kế hoạch Hành động Khí hậu Quốc gia, và các kế hoạch thích ứng.
Lần đầu tiên, quyết định này thừa nhận sự cần thiết phải giải quyết thông tin sai lệch về khí hậu, cam kết thúc đẩy tính toàn vẹn thông tin và phản bác những luận điệu làm suy yếu hành động dựa trên khoa học. Tuần trước, Tổng thống Brazil, Luiz Inácio Lula da Silva, đã khai mạc hội nghị thượng đỉnh với tuyên bố hội nghị sẽ được gọi là "COP của sự thật", và quyết định mang tính bước ngoặt này đánh dấu một bước tiến quan trọng hướng tới việc bảo vệ niềm tin của công chúng vào chính sách khí hậu – ngay cả khi việc thiếu vắng ngôn ngữ chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch cho thấy sự phức tạp của các cuộc đàm phán năng lượng.
Hai lộ trình mới
Trong phiên họp bế mạc, Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lago đã thừa nhận những điểm chưa được thống nhất trong thỏa thuận: “Chúng tôi biết một số bạn có tham vọng lớn hơn đối với một số vấn đề hiện tại”, ông nói và cho biết thêm, “Tôi biết xã hội dân sự trẻ sẽ yêu cầu chúng ta phải hành động nhiều hơn nữa để chống biến đổi khí hậu. Tôi muốn khẳng định lại rằng tôi sẽ cố gắng không làm các bạn thất vọng trong nhiệm kỳ tổng thống của mình.”
Nhắc lại lời kêu gọi của Tổng thống Lula tại lễ khai mạc COP30 về tham vọng, ông do Lago đã công bố kế hoạch xây dựng hai lộ trình: một là ngăn chặn và đảo ngược nạn phá rừng; và hai là chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch một cách công bằng, có trật tự và bình đẳng, huy động các nguồn lực cho những mục đích này một cách “công bằng và có kế hoạch”.
Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lago (ở giữa) trao đổi với nhóm của mình tại lễ bế mạc Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc.Con đường dẫn đến đồng thuận
Con đường dẫn đến đồng thuận tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung của Liên hợp quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC), tên gọi chính thức của Hội nghị các Bên thường niên (COP), diễn ra không hề suôn sẻ. Cuối tuần trước, các nhóm bản địa đã tổ chức các cuộc biểu tình đòi hỏi sự bảo vệ mạnh mẽ hơn cho rừng Amazon, và cuối chiều thứ Năm, một vụ hỏa hoạn tại địa điểm tổ chức hội nghị đã làm gián đoạn các cuộc đàm phán trong giai đoạn quan trọng. Các nhà đàm phán đã làm việc suốt đêm thứ Sáu - để thu hẹp khoảng cách về tài chính và tham vọng, với việc Brazil, nước chủ tịch, dẫn dắt các cuộc thảo luận hướng tới một kết quả khả thi về mặt chính trị, tập trung vào việc hỗ trợ và thực hiện các thỏa thuận từ các COP trước.
'Chủ nghĩa đa phương vẫn còn tồn tại'
Từ Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Johannesburg, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã gửi một thông điệp rõ ràng tới COP30: Tại cửa ngõ của rừng Amazon, các Bên đã đạt được một thỏa thuận cho thấy các quốc gia vẫn có thể đoàn kết để đối mặt với những thách thức mà không quốc gia nào có thể tự mình giải quyết.
Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc cho biết COP30 đã đạt được những tiến bộ, chẳng hạn như việc khởi động Cơ chế Tăng tốc Thực hiện Toàn cầu nhằm thu hẹp khoảng cách tham vọng và tái khẳng định Đồng thuận UAE, bao gồm một quá trình chuyển đổi công bằng, có trật tự và bình đẳng khỏi nhiên liệu hóa thạch. “Tuy nhiên, COP30 dựa trên sự đồng thuận – và trong giai đoạn chia rẽ địa chính trị, việc đạt được sự đồng thuận ngày càng khó khăn hơn. Tôi không thể giả vờ rằng COP30 đã đạt được mọi điều cần thiết.” Việc vượt quá 1,5°C là một lời cảnh báo nghiêm khắc: việc cắt giảm khí thải sâu rộng, nhanh chóng và tài trợ khí hậu quy mô lớn là điều cần thiết. “COP30 đã kết thúc, nhưng công việc vẫn còn đó”, ông nói.
Ông Guterres cam kết tiếp tục thúc đẩy tham vọng và tinh thần đoàn kết cao hơn, đồng thời kêu gọi tất cả những người đã tuần hành, đàm phán và huy động: “Đừng bỏ cuộc. Lịch sử – và Liên Hợp Quốc – luôn đứng về phía các bạn. Giữ vững ranh giới ở mức 1,5°C trong ‘vùng nước địa chính trị đầy biến động’
Người đứng đầu Ủy ban Khí hậu của Liên Hợp Quốc, Simon Stiell, đã chỉ ra một loạt thành tựu quan trọng khi COP30 kết thúc tại Belém: các chiến lược mới nhằm đẩy nhanh việc thực hiện Thỏa thuận Paris, nỗ lực tăng gấp ba lần tài chính cho thích ứng và các cam kết hướng tới một quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng. Và bất chấp những gì ông gọi là “vùng nước địa chính trị đầy biến động” – được đánh dấu bằng sự phân cực và phủ nhận biến đổi khí hậu – 194 quốc gia đã sát cánh cùng nhau, “duy trì nhân loại trong cuộc chiến vì một hành tinh đáng sống, quyết tâm giữ vững ranh giới ở mức 1,5°C.”
Trọng tâm của động lực này là kết quả chủ chốt của COP30: văn kiện Mutirão, một thỏa thuận toàn diện, tập hợp bốn hướng đàm phán gây tranh cãi – từ giảm thiểu đến tài chính và rào cản thương mại – thành một thỏa thuận duy nhất dựa trên sự đồng thuận. Mười bảy quyết định bổ sung đã được thông qua cùng với văn kiện này.
Văn kiện cuối cùng tuyên bố rằng sự chuyển dịch toàn cầu hướng tới phát triển ít phát thải và có khả năng chống chịu với khí hậu là "không thể đảo ngược và là xu hướng của tương lai". Văn kiện này tái khẳng định rằng Thỏa thuận Paris đang hoạt động - và phải "tiến xa hơn và nhanh hơn" - nhằm củng cố vai trò của hợp tác khí hậu đa phương. Văn kiện cũng ghi nhận những lợi ích kinh tế và xã hội của hành động ứng phó với biến đổi khí hậu, từ tăng trưởng và tạo việc làm đến cải thiện khả năng tiếp cận năng lượng, an ninh và sức khỏe cộng đồng. Ông Stiell chỉ ra một xu hướng quyết định: đầu tư vào năng lượng tái tạo hiện đang vượt trội hơn gấp đôi so với nhiên liệu hóa thạch - "một tín hiệu chính trị và thị trường không thể bỏ qua", ông nói.
Một chương trình hành động mạnh mẽ vượt ra ngoài các cuộc đàm phán
Chủ tịch Brazil nhấn mạnh rằng thành công của COP30 vượt xa các thỏa thuận đã đàm phán, làm nổi bật làn sóng các cam kết tự nguyện theo Chương trình Hành động.
Trong số đó:
Quỹ Rừng Nhiệt đới Mãi Mãi: Đã huy động được 5,5 tỷ đô la và hiện có 53 quốc gia tham gia; ít nhất 20% nguồn lực được chuyển trực tiếp đến người dân bản địa và cộng đồng địa phương.
Kế hoạch Hành động Y tế Belém: Sáng kiến toàn cầu đầu tiên nhắm vào các mối đe dọa sức khỏe liên quan đến khí hậu, được khởi động với 300 triệu đô la từ 35 tổ chức từ thiện.
Liên minh UNEZA: Các công ty tiện ích công cộng đã cam kết 66 tỷ đô la hàng năm cho năng lượng tái tạo và 82 tỷ đô la cho truyền tải và lưu trữ.
Các thành phố, khu vực và công ty: Một liên minh bao gồm 25.000 tòa nhà đã báo cáo cắt giảm hơn 850.000 tấn CO₂ vào năm 2024.
Công lý khí hậu là ưu tiên hàng đầu
Các quốc gia cũng đã đồng ý xây dựng một cơ chế chuyển đổi công bằng, tăng cường hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực.
Tin ngắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng
Nguồn: https://news.un.org/en/story/2025/11/1166433