Nhà phao (nhà nổi) là một giải pháp sinh tồn vô cùng sáng tạo và hiệu quả mà dân làng Minh Hoá tỉnh Quảng Bình (cũ) nay là xã Kim Phú, tỉnh Quảng Trị đã áp dụng. Những ngôi nhà này thực sự trở thành "cứu tinh", giúp bảo toàn tính mạng và tài sản cho người dân Tân Hóa (cũ) mỗi mùa mưa lũ. Khi nước lũ dâng, cả làng nổi theo, người dân vẫn bình thản sinh hoạt trên những ngôi nhà phao.
Tại vùng “túi nước” Tân Hóa (cũ), nay thuộc xã Kim Phú, Quảng Trị, người dân đã tìm ra cách sống an toàn giữa tâm lũ: những ngôi nhà phao tự nâng – tự hạ theo con nước.
Căn nhà nổi của gia đình bà Trương Thị Anh Đào chịu được trọng tải khoảng 5 tấn. Ảnh: H. SâmNơi đây hằng năm chịu nhiều trận lũ lớn, có khi nước dâng đến 12m. Sau trận lũ lịch sử năm 2010 cuốn trôi toàn bộ tài sản, người dân buộc phải nghĩ ra giải pháp sinh tồn. Từ năm 2011, mô hình nhà phao ra đời; đến 2014 được chuẩn hóa nhờ dự án Nhà Chống Lũ.
Nhà phao hiện đại được làm khung thép, sàn gỗ, mái tôn cách nhiệt; phần quan trọng nhất là hệ thống thùng phuy hoặc can nhựa tạo lực nổi kèm cột neo định hướng, giúp căn nhà “trượt” an toàn theo mực nước. Qua các mùa lũ 2016, 2019, 2020, 2024, mô hình chứng minh hiệu quả rõ rệt: nhà nổi – người và tài sản đều an toàn.
Xã Kim Phú hiện có hơn 620 nhà phao (chủ yếu ở khu vực Tân Hóa cũ), diện tích từ 14m² đến hơn 60m², đầy đủ phòng ốc như nhà ở bình thường. Nhiều hộ còn gắn máy lọc nước, bình năng lượng mặt trời để chủ động điện – nước khi bị cô lập. Có gia đình làm 2–3 nhà phao để chứa đồ, dự trữ lương thực hoặc nuôi gia súc. Một số nhà còn biến thành homestay phục vụ du lịch trải nghiệm mùa lũ.
Nhiều nhà phao trở thành các homestay đón khách du lịch. Ảnh: OxalisTừ vùng quê nghèo thường xuyên ngập sâu, Tân Hóa (cũ) giờ trở thành nơi “đi đâu cũng thấy nhà nổi”. Những căn nhà phao không chỉ là giải pháp chống lũ, mà còn mở ra sinh kế bền vững cho người dân – một sáng kiến cứu sống cả cộng đồng mỗi mùa nước lên.