Trong bối cảnh thiên tai diễn biến phức tạp, đặc biệt là các vụ sạt lở đất và lũ quét tại khu vực đồi núi, việc tiếp cận thông tin cảnh báo kịp thời đóng vai trò then chốt để bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản. Ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” trên điện thoại di động thông minh do nhóm nghiên cứu của GS. TS. Đỗ Minh Đức và các cộng sự phát triển trên nền tảng AI, IoT và dữ liệu lớn, mang đến giải pháp giám sát - cảnh báo nhanh chóng theo thời gian thực và trực quan cho người dân.
Ba cấp độ nguy cơ - Hành động kịp thời
Ứng dụng phân loại mức độ nguy cơ thành ba cấp: Trung bình, Cao và Rất cao.
Ở mức Trung bình: Cảnh báo có thể xảy ra sạt lở cục bộ, chủ yếu có quy mô nhỏ. Chủ động cảnh giác đối với các khu vực nguy hiểm. Đề phòng tại các taluy cao hơn 6m, mái dốc mới khai đào hoặc đã từng phát sinh trượt lở. Lưu ý theo dõi bản tin giờ tiếp theo. Gửi thông tin cho các đối tượng có liên quan.
Mức Cao: Cảnh báo nguy cơ sạt lở, lũ quét nhiều khả năng xảy ra trên thực tế. Triển khai phương án ứng phó (đã được chuẩn bị và xây dựng cụ thể từ trước cho từng vị trí), không để người và tài sản ở lân cận vùng trũng thấp ven sông, suối, dòng chảy tạm thời và các khu vực mái dốc nguy hiểm (cao hơn 6m, dốc trên 450), khi trượt lớn từ mức Trung Bình trở lên, hạn chế phương tiện qua lại ở khu vực, đoạn đường nguy cơ cao. Lưu ý theo dõi bản tin giờ tiếp theo. Thông thường nguy cơ cao có thể tiếp diễn 3-6 giờ ngay cả khi mưa đã dừng hẳn.
Khi đạt mức Rất cao, Sạt lở, lũ quét xảy ra trên thực tế, có thể quy mô lớn. Cần triển khai phương án ứng phó cho từng trường hợp cụ thể. Kết hợp với thông tin khi trượt lớn từ mức cao trở lên, di chuyển người dân trong vùng nguy hiểm đến nơi an toàn; cấm người, phương tiện lưu thông qua các đoạn đường, các mái dốc nguy hiểm. Nguy cơ rất cao có thể tiếp diễn 6-12 giờ hoặc dài hơn, ngay cả khi mưa đã dừng hẳn.
Các đợt nguy cơ cao hoặc rất cao có thể kéo dài nhiều giờ, thậm chí sau khi mưa đã dừng hẳn. Do đó, người dân chỉ nên quay lại khi cơ quan chức năng thông báo an toàn.
Qua thực tiễn sạt lở, lũ quét quy mô lớn do bão Yagi năm 2024, Trà Leng (2020), Mù Cang Chải (2017),… ngoài các biện pháp thông thường, một số kinh nghiệm quan trọng khi sử dụng ứng dụng nhằm giảm thiểu rủi ro thiên tai bao gồm:
(1) Cần đề phòng thiên tai quy mô lớn khi nguy cơ sạt lở, lũ quét ghi nhận trên ứng dụng ở mức CAO đến RẤT CAO và nguy cơ trượt lớn từ mức Trung Bình trở lên.
(2) Thường xuyên rà soát phát hiện dấu hiệu phát sinh khối trượt lớn như khe nứt kéo dài trên mái dốc. Một số khe nứt sẽ không dẫn ngay đến sạt lở, nhưng một khi đã xuất hiện khe nứt, mái dốc sẽ không thể tự “liền lại” được nữa và nguy cơ sạt lở luôn tiềm ẩn.
(3) Khi mưa lớn luôn luôn cảnh giác ở khu vực dân cư, đoạn đường giao cắt với suối có hướng từ phía trên sườn dốc xuống, kể cả khi suối không có dòng chảy thường xuyên.
(4) Thường xuyên rà soát dọc các suối, khe, ngòi, dòng chảy xem có hiện tượng sạt lở hay cây gãy đổ gây nghẽn dòng chảy không, nếu có cần khai thông dòng chảy hoặc di chuyển người dân ở nơi trũng thấp vùng hạ lưu đến nơi an toàn. Lưu ý, trên một dòng chảy có thể có một hay nhiều điểm nghẽn. Chú ý các dòng suối có nuôi cá nước lạnh.
(5) Theo dõi lượng mưa lớn trên ứng dụng với bán kính 3.000-5.000 mét (3-5 km). Khi mưa lớn cần thường xuyên kiểm tra các dòng chảy có khu dân cư ở lân cận, khoảng 30-60 phút/lần. Nếu mưa lớn tiếp diễn mạnh mà mực nước không tăng, thậm chí giảm thì cần cảnh báo ngay và di chuyển đến địa hình cao hơn dòng chảy ít nhất 5-6 mét. Lưu ý, trường hợp thông thường, mưa lớn và mực nước lên nhanh thì phải di chuyển lên cao ngay.
(6) Các đợt mưa lớn gây thiệt hại nghiêm trọng nhất thường kéo dài nhiều ngày và có ít nhất 2-3 khoảng thời gian khác nhau lượng mưa vượt ngưỡng cảnh báo.
(7) Khối trượt lớn và lũ quét do nghẽn dòng có thể xảy ra ngay cả khi mưa giảm hẳn. Do vậy, chỉ quay trở lại khi không còn cảnh báo nguy cơ thiên tai.
(8) Thiên tai là do “ông Trời”, còn thiệt hại do thiên tai chủ yếu liên quan đến hoạt động của con người. Vì vậy, hãy lên kế hoạch ứng phó ngay để đảm bảo an toàn cho bạn, gia đình bạn và cộng đồng!!!
Tính năng nổi bật của ứng dụng
Ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” (trên Android và iOS) cung cấp:
- Cảnh báo đa thiên tai (trượt lớn, sạt lở, lũ quét) cập nhật mỗi 20 phút, chi tiết đến từng thôn bản.
- Thông tin lượng mưa theo thời gian thực (1 giờ, 3 giờ, 6 giờ, 24 giờ) trong bán kính tùy chỉnh từ 100m đến 3.000km.
- Hiển thị mức nguy cơ bằng màu sắc trực quan: Vàng (Trung bình), Đỏ (Cao), Tím (Rất cao).
- Chế độ thông báo âm thanh khi vào vùng nguy hiểm hoặc mưa lớn, với tần suất khác nhau khi di chuyển hoặc đứng yên.
- Tích hợp nhiều loại bản đồ (Google Map, ảnh vệ tinh, địa hình 3D) và chức năng dẫn đường, tìm kiếm điểm nguy cơ xung quanh.
Ngưỡng mưa cảnh báo
Theo nghiên cứu tại Việt Nam, ngưỡng mưa dễ gây sạt lở thường là 180mm/24h hoặc mưa ngắn hạn 60mm/1h, 90-100mm/3h, 110-120mm/6h. Khi nhiều tiêu chí đồng thời vượt ngưỡng, rủi ro tăng mạnh, đòi hỏi phản ứng nhanh chóng.
An toàn bắt đầu từ sự chuẩn bị
Thiên tai là yếu tố bất khả kháng, nhưng mức độ thiệt hại phần lớn phụ thuộc vào hành vi và sự chủ động của con người. Việc cài đặt và sử dụng thành thạo ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” không chỉ giúp mỗi cá nhân, gia đình an toàn hơn mà còn góp phần giảm thiểu tổn thất cho cộng đồng.
Một số hình ảnh về ứng dụng app “Sạt lở Việt Nam”:
