Diễn đàn Phòng chống thiên tai và cảnh báo sớm trong vận hành hành quyền hai cấp

Diễn đàn có sự tham dự của đại diện chính quyền các địa phương, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và hơn 30 cơ quan báo chí, đại diện các sở, ngành tham mưu về PCTT và chính quyền địa phương của các xã, phường của tỉnh Ninh Bình. Cục KTTV do Ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục KTTV và các đơn vị tác nghiệp như Trung tâm Dự báo KTTV quôc gia, Đài KTTV Bắc bộ và Văn phòng Cục đã tham gia Diễn đàn nhằm chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và thúc đẩy sự phối hợp đa ngành trong công tác phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống chính quyền chuyển sang mô hình hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã/phường) từ ngày 1/7/2025.

Phát biểu tại diễn đàn Ông Cao Đức Phát, Chủ tịch Quỹ Hỗ trợ Phòng chống thiên tai Việt Nam đã phát biểu khai mạc Hội nghị nêu lên vấn đề cấp thiết của việc dự báo, cảnh báo sớm với việc vận hành chính quyền hai cấp có nhiều vấn đề cần được hướng dẫn và điều chỉnh sớm nhằm đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai trong đó có vấn đề liên quan đến: Hệ thống chỉ đạo như: đầu mối phối hợp chia sẻ thông tin, thẩm quyền và các kênh liên lạc; Kế hoạch ứng phó; huy động điều phối Lực lượng ứng phó ở các cấp; Vật tư dự phòng; Cơ chế, chính sách, luật pháp; tăng cường năng lực để đáp ứng yêu cầu phòng chống thiên tai đang có xu hướng ngày càng gay gắt hơn. Theo thống kê của Văn phòng Giảm nhẹ rủi ro thiên tai Liên hợp quốc, trong 20 năm qua, thiên tai toàn cầu tăng 75%, gây hơn 1 triệu ca tử vong, ảnh hưởng 4 tỷ người và thiệt hại gần 3.000 tỷ USD. Việt Nam là một trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai và biến đổi khí hậu. Mỗi năm, nước ta phải đối mặt với 10-15 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, cùng nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan khác như mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn. Ở Việt Nam, trung bình mỗi năm thiên tai làm 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng. Các hiện tượng lũ quét, sạt lở đất ngày càng gia tăng, nhất là ở miền núi phía Bắc và miền Trung. Những đợt thiên tai gần đây như bão Từ 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chuyển từ 3 cấp sang hai cấp theo Nghị quyết 190/2025/QH15 và Nghị định 200/2025/NĐ-CP. Điều này đặt cấp xã vào vị trí tuyến đầu, chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác phòng chống thiên tai: từ tuyên truyền, lập kế hoạch ứng phó, dự trữ vật tư, tổ chức sơ tán, cứu hộ cứu nạn, hộ đê, khắc phục hậu quả, đến quản lý Quỹ Phòng chống thiên tai và xử lý vi phạm. Đặc biệt, ngày 19/6/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BNNMT quy định chi tiết về phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực đê điều và phòng, chống thiên tai. Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhằm cụ thể hóa cơ chế vận hành chính quyền hai cấp, bảo đảm tính chủ động, kịp thời của tuyến cơ sở. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế vẫn cần thêm nhiều hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm và giải pháp từ các địa phương. 

Chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp xã, chính là mắt xích quan trọng kết nối giữa hệ thống chỉ đạo từ cấp tỉnh, các cơ quan chuyên môn và cộng đồng dân cư. Khi được trao quyền và có đủ nguồn lực, cấp xã có thể xử lý nhanh tình huống, tham gia ứng phó ngay từ giờ đầu và hạn chế tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra. 

Cũng tại Diễn đàn lần này, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai chia sẻ mô hình cộng đồng an toàn, với các công trình tránh trú bão đa năng, trường học, trạm y tế kiên cố, cùng nhiều hoạt động bảo vệ môi trường và hỗ trợ sinh kế. 

Tại Hội nghị Ông Nguyễn Xuân Hiển, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia đã giới thiệu về hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất phục vụ chính quyền hai cấp với các phương án dự báo, cảnh báo các nguy cơ tác động rủi ro với những kiến nghị về việc phối hợp truyền tin tích hợp và cải tiến công nghệ.

Trao đổi tại Diễn đàn, Ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục KTTV đã phát biểu về vai trò của Quỹ Phòng tránh thiên tai với hoạt động thiết thực, đặc biệt đề cao vai trò của lực lượng PCTT ở cơ sở chính là lực lượng nòng cốt tại địa phương là lực lượng đầu tiên có thể phát hiện các nguy cơ rủi ro thiên tai từ cơ sở đối với mỗi loại hình thiên tai. Ông Hoàng Đức Cường cũng cho rằng việc cảnh báo sớm thiên tai và xử lý tốt nhất các tình huống thiên tai chính là sự vào cuộc của cả hệ thống từ cơ quan dự báo, các cơ quan phòng chống ở các cấp cho tới cộng đồng đặc biệt để gắn kết các hoạt động PCTT với công nghệ trí tuệ nhân tạo cần sự vào cuộc nghiên cứu ứng dụng của các nhà khoa học để phục vụ thiết thực cho công tác từ dự báo sớm đến phòng ngừa nhằm vận hành hiệu quả, giảm nhẹ nguy cơ rủi ro thiên tai.