Cần chủ động hơn nữa trong công tác dự báo mưa lũ

Tham dự cuộc họp có phó Cục trưởng Cục KTTV Hoàng Đức Cường cùng với các đơn vị trực thuộc Cục KTTV.

Theo ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ đêm 31/10 đến chiều 1/11, khu vực từ Hà Tĩnh đến TP. Đà Nẵng và phía đông tỉnh Quảng Ngãi có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to và dông. Các điểm mưa lớn trên 200mm xuất hiện tại Hà Tĩnh, Quảng, Đà Nẵng, Quảng Ngãi.

Tình hình lũ trên các sông từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi có xu thế lên lại. Chiều 1/11, mực nước trên sông Gianh (Quảng Trị) trên mức BĐ1; trên sông Bồ, sông Hương (thành phố Huế) ở trên mức BĐ2; trên sông Vu Gia, Thu Bồn (TP. Đà Nẵng) đang dao động ở mức BĐ1 - BĐ2; trên sông Trà Khúc (Quảng Ngãi) ở mức BĐ2.

Tổ hợp hình thế gây mưa cho miền Trung vẫn đang hoạt động mạnh nên dự báo từ nay đến 4/11, khu vực từ Hà Tĩnh đến TP. Đà Nẵng và phía đông tỉnh Quảng Ngãi có mưa to đến rất to. Lượng mưa ở khu vực TP. Huế, Đà Nẵng và phía đông tỉnh Quảng Ngãi phổ biến 300-600mm, cục bộ có nơi trên 800mm. Lượng mưa ở khu vực Hà Tĩnh, Quảng Trị phổ biến 200-350mm, cục bộ có nơi trên 500mm; phía nam tỉnh Nghệ An và phía tây Quảng Ngãi có mưa vừa, mưa to với lượng mưa phổ biến 70-150mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 250mm. Trong khoảng thời gian ngày 5-6/11 mưa có xu hướng giảm.

Do ảnh hưởng của mưa lớn, từ ngày 2-5/11, trên các sông từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi, Đắk Lắk nhiều khả năng xuất hiện lũ: Tại Hà Tĩnh, đỉnh lũ sông Ngàn Sâu, Ngàn Phố được dự báo sẽ lên mức BĐ2-BĐ3. Tại Quảng Trị, đỉnh lũ sông Gianh lên mức BĐ2-BĐ3; sông Kiến Giang, sông Thạch Hãn lên mức BĐ2-BĐ3 và trên BĐ3. Tại TP. Huế, đỉnh lũ sông Bồ, sông Hương lên mức BĐ3 và trên BĐ3. Tại TP. Đà Nẵng, đỉnh lũ sông Vu Gia - Thu Bồn lên mức BĐ2-BĐ3 và trên BĐ3. Tại Quảng Ngãi, đỉnh lũ sông Trà Khúc, Vệ lên mức BĐ2-BĐ3 và trên BĐ3; sông Sê San lên mức BĐ1-BĐ2. Các sông nhỏ, thượng nguồn các sông ở Gia Lai, Đắk Lắk Khánh Hòa lên mức BĐ1-BĐ2 và trên BĐ2.

Về nhận định khả năng xảy ra bão, qua theo dõi, ngoài khơi phía đông Philippines đã hình thành một áp thấp nhiệt đới (ATNĐ). Dự báo trong đêm nay đến sáng mai (2/11), ATNĐ có khả năng mạnh lên thành bão. Khoảng ngày 5/11, bão sẽ đi vào Biển Đông và trở cơn bão số 13 trong năm nay. Cơ quan khí tượng thủy văn nhận định, đây là cơn bão mạnh và cường độ mạnh nhất cấp 12 khi ở khu vực đặc khu Trường Sa. Cần lưu ý, hiện tại bão chưa hình thành còn bị tác động của nhiều yếu tố quy mô lớn trong những ngày tới cũng như tác động của địa hình khi đổ bộ vào Philipines. Các kịch bản về cường độ, hướng di chuyển cũng như vùng chịu tác động trực tiếp của bão số 13 vẫn cần theo dõi và cập nhật thêm số liệu quan trắc và dự báo mới.

Theo ông Lương Hữu Dũng, đại diện Viện Khoa học KTTV& Biến đổi khí hậu cho biết: Tình hình mưa bão được dự báo sẽ có sự khác biệt so với lần trước do gió Đông yếu hơn, và dải hội tụ nhiệt đới/vùng áp thấp nằm thấp hơn. Các hình thế thời tiết như không khí lạnh, hội tụ nhiệt đới, gió Đông và vùng áp thấp ngoài khơi sẽ kết hợp gây ra đợt mưa lớn mở rộng hơn và kéo dài hơn, ảnh hưởng đến cả Bắc Trung Bộ. Tuy nhiên, cường độ mưa lần này có thể không lớn bằng lần trước. Vùng trọng tâm mưa dự kiến từ Hà Tĩnh xuống Quảng Nam, với lượng mưa khoảng 300 đến 500mm, cục bộ có thể trên 700mm trong 3 ngày tới, bắt đầu từ chiều ngày mùng 4 đến giữa ngày mùng 6 sẽ có giai đoạn gián đoạn mưa. Sự gián đoạn này là do một cơn bão ở phía Đông Philippines, được dự báo có thể đạt cấp 11-12 khi vào Biển Đông vào khoảng ngày mùng 5 và ở kinh tuyến 120. Các dự báo hiện đang tập trung về khu vực Nam Trung Bộ, và cần theo dõi thêm dự báo tin cậy hơn vào ngày mùng 5 hoặc mùng 6. Về tình hình lũ lụt, đặc biệt tại Quảng Ngãi, nơi lưu vực sông Vệ - Trà Khúc có khoảng ngắn lưu vực, lũ có khả năng quay lại sớm hơn và gây ngập nhanh hơn. Phân tích dựa trên mô hình và năm điển hình 2017 cho thấy các xã có diện ngập lớn nhất (theo ranh giới mới) là Tư Nghĩa, Long Phụng, Trà Giang và Đình Cương.

Theo ông Hoàng Phúc Lâm, Phó giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia cho biết sẽ có hai đợt mưa lớn xảy ra. Đợt đầu tiên kéo dài khoảng hai ngày rưỡi, từ đêm nay đến hết đêm mùng 3, rạng sáng mùng 4, với tổng lượng mưa dự kiến khoảng $300 - 500$ mm. Trọng tâm mưa đêm nay và ngày mai sẽ tập trung ở các tỉnh Trung Trung Bộ cũ như Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Tuy nhiên, lượng mưa sẽ phân tán đều giữa các tỉnh nên khó tập trung thành tổng lượng quá lớn. Đợt mưa này có liên quan đến khối không khí lạnh tràn xuống đêm nay, sau đó một đợt không khí lạnh khác sẽ dồn xuống vào đêm mùng 2 sang mùng 3, khiến mưa lúc đó chủ yếu tập trung vào khu vực Hà Tĩnh và Quảng Bình. Ngoài ra, các dự báo vẫn cho thấy khả năng hình thành áp thấp nhiệt đới hoặc bão, với nguy cơ gió mạnh cấp 6 ở khu vực phía Bắc Biển Đông do không khí lạnh tăng cường. Đáng chú ý, phiên dự báo mới nhất cho thấy xu hướng xấu hơn: cơn bão ngoài biển có khả năng mạnh lên, thậm chí khi tiếp cận vùng ven biển Nam Trung Bộ (Nam Trung Bộ cũ) có thể đạt cường độ cấp 12 với xác suất khoảng 70%. Do sau ngày mùng 4 không còn đợt không khí lạnh nào chi phối, bão sẽ suy yếu chậm, phải vào sát bờ mới giảm cường độ. Bão được dự báo đi vào vùng Nam Trung Bộ, với nguy cơ gió cấp 10-12 tại khu vực ven biển, và thời điểm mạnh nhất có thể rơi vào ngày mùng 6, mùng 7.

Phát biểu tại cuộc họp, ông Mai Văn Khiêm, giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia nhận định thứ nhất là về tác động của mưa lớn trong hôm nay và hai ngày tới, gần như chắc chắn xảy ra, đặc biệt tại các khu vực trọng tâm như Huế, Đà Nẵng, và Quảng Ngãi, những nơi chưa kịp phục hồi sau đợt trước. Mặc dù thời gian mưa ngắn nhưng lượng mưa vẫn tương đối lớn, cộng với nền nước sẵn có trên các hồ chứa và sông, làm tăng nguy cơ sạt lở đất, khiến mức độ nguy hiểm của đợt này có thể cao hơn so với đợt trước. Các khu vực Quảng Ngãi và Quảng Trị có thể đạt mức cảnh báo cao hơn, và mức độ nguy hiểm có khi còn cao hơn đợt trước. Thứ hai, vùng thấp có khả năng mạnh lên, có thể đạt ngưỡng áp thấp nhiệt đới (cấp 6-7). Dù vậy, hiện tại cần lưu ý đến hiện tượng dông, lốc, gió giật mạnh có thể ảnh hưởng đến hoạt động tàu thuyền và lồng bè nuôi trồng ven bờ, do tác động của vùng thấp kết hợp với không khí lạnh và gió Đông gây mưa.

Theo ông Hoàng Đức Cường, phó Cục trưởng Cục KTTV phát biểu tại cuộc họp về diễn biến mưa, trọng điểm hiện tại là khu vực từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi, nhưng trọng tâm sẽ dịch dần ra phía Bắc, đặc biệt là Quảng Ngãi và Quảng Nam trong đêm nay và ngày mai, và có khả năng phát triển thành áp thấp nhiệt đới. Sau đó, mưa lớn có thể xảy ra ở Hà Tĩnh và Quảng Trị do sóng Đông và không khí lạnh. Đối với cơn bão tiếp theo hiện đang rất xa, việc thông tin quá sớm có thể gây hoang mang cho người dân vì chưa thể xác định chính xác khu vực đổ bộ. Do đó, bản tin cần được phát hành đúng lúc, phù hợp, nhưng thông tin cần được truyền tải càng sớm càng tốt để người dân hiểu rõ các khả năng tác động và tránh bị động, đồng thời tránh hoang mang. 

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp, Cục trưởng Cục KTTV Nguyễn Thượng Hiền đề nghị Trung tâm Dự báo và các Đài khu vực tăng tần suất cập nhật bản tin, đặc biệt là trong giai đoạn cao điểm. Các bản tin cần ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu để người dân và chính quyền địa phương có thể nắm bắt và hành động kịp thời. Đồng thời, cần đẩy mạnh thông tin truyền thông, không chỉ gửi báo cáo cho tỉnh mà phải truyền tải thông tin nhanh chóng qua nhiều phương tiện thông tin đại chúng, để cảnh báo đến người dân sớm nhất tránh để xảy ra tình trạng bị động. Nếu thông tin dự báo đến sớm, người dân sẽ chủ động ứng phó. Ngược lại, chỉ cần chậm vài giờ, thiệt hại có thể rất lớn. Ngoài công tác dự báo, phải đặc biệt quan tâm đến an toàn cho các cán bộ làm nhiệm vụ, nhất là những người trực tiếp tại các trạm quan trắc tại vùng có nguy cơ sạt lở. Trong trường hợp thiếu người, các Đài KTTV khu vực cần báo ngay để Cục điều động bổ sung, đảm bảo không gián đoạn thu thập dữ liệu. Một nhiệm vụ quan trọng khác là tăng cường phối hợp với các chủ hồ chứa thủy điện, thủy lợi. Các Đài KTTV cần có đầu mối liên hệ trực tiếp với từng hồ để cập nhật tình hình vận hành, mực nước và xả lũ. Việc này phải được thực hiện nhanh chóng, tránh tình trạng thông tin chậm khiến công tác điều hành mất chủ động. Về cơn bão sắp tới, Cục trưởng yêu cầu Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia và các Đài KTTV khu vực tiếp tục theo dõi chặt chẽ, cập nhật mô hình dự báo liên tục, sẵn sàng cho mọi kịch bản. Công việc đang bộn bề và gấp rút trong tình huống thiên tai phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố nguy hiểm nên rất cần đội ngũ cán bộ tập trung khắc phục khó khăn, nỗ lực thực hiện các nhiệm vụ được giao.