Nghiên cứu cho thấy hạn hán lớn ở phía Tây có thể không chấm dứt trong nhiều thập kỷ

Một đợt hạn hán lớn đã làm cạn kiệt nguồn cung cấp nước, tàn phá các trang trại và nông trại, đồng thời gây ra cháy rừng trên khắp Tây Nam nước Mỹ trong suốt 25 năm. Chưa bao giờ trong 12 thế kỷ, khu vực này lại khô hạn kéo dài đến vậy. Tin xấu hơn nữa: Có lẽ phải mất hàng thập kỷ nữa mới có thể khắc phục được.

Theo những phát hiện mới được công bố trên tạp chí Nature Geoscience, đợt khô hạn này không chỉ đơn thuần là vận rủi, không phải là một giai đoạn khó khăn có thể kết thúc sớm. Thay vào đó, dường như đây là kết quả của một mô hình nhiệt độ Thái Bình Dương bị “kẹt” do hiện tượng nóng lên toàn cầu, Victoria Todd, nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành cổ khí hậu học tại Đại học Texas ở Austin, người dẫn đầu nghiên cứu mới này, cho biết.

Điều đó có nghĩa là hạn hán có thể tiếp tục đến năm 2050, thậm chí có thể là năm 2100 hoặc hơn thế nữa - theo bà Todd, chừng nào con người còn tiếp tục làm nóng hành tinh Ngay cả ở vùng Tây Nam khô cằn, tình trạng thiếu hụt độ ẩm kéo dài và dai dẳng kể từ đầu thiên niên kỷ đã gây ra những tổn thất nặng nề. Khả năng tiếp tục khô hạn trong nhiều thập kỷ tới đang làm dấy lên mối lo ngại lớn tại một khu vực đang phát triển nhanh chóng, nơi nông nghiệp và các ngành công nghiệp khác, bao gồm cả sản xuất chip máy tính, sử dụng rất nhiều nước.

Trong nghiên cứu của mình, bà Todd và các đồng nghiệp đã tìm hiểu về một thời kỳ khô hạn khác trong quá khứ xa xưa của khu vực. Để tìm manh mối, họ đã tìm đến bùn từ đáy hai hồ ở dãy núi Rocky: Stewart Bog ở New Mexico và Hunters Lake ở Colorado.

Lớp phủ sáp trên lá cây lưu giữ dấu hiệu hóa học của mưa và tuyết mà cây hấp thụ. Vì vậy, bằng cách phân tích tàn dư thực vật tích tụ trên lòng hồ và bị chôn vùi trong các lớp trầm tích, bà Todd và các đồng nghiệp đã tái tạo lại độ ẩm của dãy núi Rocky trong 14 thiên niên kỷ qua. Họ phát hiện ra rằng mùa đông đã khô hạn trong hàng nghìn năm vào giữa giai đoạn này.

Các nhà khoa học từ lâu đã biết rằng đó là những năm ấm áp đối với hành tinh. Quỹ đạo Trái Đất đang ở trong một pha khiến bức xạ mặt trời chiếu tới Bắc Bán cầu nhiều hơn vào mùa hè. Bức xạ làm tan chảy băng biển Bắc Cực và khiến thảm thực vật phát triển mạnh ở Siberia và Sahara. Những thay đổi này làm tối bề mặt hành tinh và khiến nó hấp thụ nhiều ánh sáng mặt trời hơn, khiến nhiệt độ tăng cao hơn nữa.

Bà Todd và các đồng nghiệp đã chạy mô phỏng trên máy tính về khí hậu thời tiền sử trong thời kỳ ấm áp này để xem điều gì có thể dẫn đến hạn hán nghiêm trọng như vậy ở Tây Nam. Họ phát hiện ra rằng lượng nhiệt tăng thêm đã tạo ra một hiện tượng nổi bật ở Thái Bình Dương: một khối nước ấm khổng lồ trải dài về phía đông từ Nhật Bản và được bao quanh bởi nước lạnh ở ba phía, bao gồm cả dọc theo Bờ biển phía Tây của Hoa Kỳ. Khối nước ấm này đã làm dịch chuyển dải gió được gọi là luồng phản lực và làm chệch hướng các cơn bão khỏi Tây Nam.

Bản thân kiểu mẫu này không có gì bất thường: Ngày nay, nó xuất hiện ở phía bắc Thái Bình Dương cứ sau vài thập kỷ, xen kẽ với một khối nước lạnh có tác dụng ngược lại, cụ thể là làm cho Tây Nam ẩm ướt hơn. Nhưng trong thế giới ấm áp của 6.000 năm trước, khối nước này không thay đổi, theo mô phỏng của bà Todd và các đồng nghiệp. Nó vẫn giữ nguyên, làm khô hạn Tây Nam trong hàng nghìn năm.

Và khi bà Todd và các đồng nghiệp chạy mô phỏng khí hậu hiện tại, họ phát hiện ra rằng đốm nước này có thể lại bị kẹt tại chỗ - chỉ có điều lần này, dường như là do con người đang thay đổi khí quyển bằng cách đốt than, dầu và khí đốt.

Park Williams, một nhà khoa học khí hậu tại Đại học California, Los Angeles, người nghiên cứu về nước ở miền Tây, đã gọi nghiên cứu mới này là “kỹ lưỡng” và “thuyết phục”. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng các mô hình máy tính của các nhà nghiên cứu đã đánh giá thấp mức độ nghiêm trọng của đốm nước ấm - hay như các nhà khoa học thường gọi, là pha âm của Dao động Thập kỷ Thái Bình Dương - có thể làm khô hạn khu vực Tây Nam. Điều đó có nghĩa là các dự báo về nguy cơ hạn hán trong tương lai trong khu vực có thể cũng bị đánh giá thấp, Tiến sĩ Williams nói.

Sự nóng lên do con người gây ra đang tạo ra những điều kiện có thể làm trầm trọng thêm tình trạng hạn hán ở nhiều nơi trên thế giới. Không khí ấm hơn hút nhiều nước hơn từ đất và thảm thực vật. Nó khiến lượng mưa rơi xuống nhiều hơn dưới dạng mưa thay vì tích tụ trên núi dưới dạng tuyết. Ở Tây Nam nước Mỹ, những yếu tố này lại xuất hiện cùng với những biến động khí hậu tự nhiên vốn từ lâu đã định hình nguồn nước.

Tuy nhiên, Pedro DiNezio, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Colorado Boulder, người đã đóng góp vào nghiên cứu mới, cho biết các sự kiện như siêu hạn hán làm dấy lên khả năng rằng sự nóng lên do hiệu ứng nhà kính đang bắt đầu lấn át một số nhịp điệu và mô hình đã được thiết lập từ lâu trong tự nhiên. Ví dụ, El Niño, mô hình nhiệt độ theo chu kỳ ở vùng nhiệt đới Thái Bình Dương, thường dẫn đến mùa đông ẩm ướt hơn ở Tây Nam. Nhưng điều đó đã không xảy ra trong đợt El Niño gần đây nhất, từ năm 2023 đến năm ngoái.

Tiến sĩ DiNezio cho biết: “Tất cả những xu hướng này đang bắt đầu xuất hiện gần đây, điều mà chúng ta rất khó có thể hiểu được về hệ thống khí hậu”. Ông cho biết, những xu hướng này chỉ bắt đầu có ý nghĩa khi bạn tính đến mức độ con người đang tác động đến khí hậu.

Tin ngắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng

Nguồn: https://www.nytimes.com/2025/07/16/climate/southwest-megadrought.html