Bị bỏ qua và đánh giá thấp: Bão cát và bụi gây ra sự tàn phá xuyên biên giới

Có ba Kim tự tháp Giza vĩ đại ở Ai Cập - nhưng hãy tưởng tượng nếu có 307 công trình đồ sộ như vậy. Rồi hãy tưởng tượng chúng tan rã thành hơn hai tỷ tấn hạt cát và bụi.

Theo báo cáo thường niên của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) về các cơn bão phát tán các hạt này qua biên giới trên toàn thế giới, đó là lượng cát và bụi xâm nhập vào khí quyển hàng năm. Các báo cáo của cơ quan thời tiết Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng mặc dù lượng bụi đã giảm nhẹ vào năm 2024, nhưng tác động của chúng đối với con người và nền kinh tế đang gia tăng. WMO ước tính hơn 330 triệu người trên 150 quốc gia đang bị ảnh hưởng bởi bão cát và bụi, dẫn đến tử vong sớm và các hậu quả sức khỏe khác, bên cạnh những thiệt hại kinh tế khổng lồ.

Không chỉ là một bầu trời đen tối

“Bão cát và bụi không chỉ có nghĩa là cửa sổ bẩn và bầu trời mù mịt. Chúng gây hại cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của hàng triệu người và gây thiệt hại hàng triệu đô la”, Celeste Saulo, Tổng Thư ký WMO, cho biết. Mặc dù sự di chuyển của cát và bụi là một quá trình thời tiết tự nhiên, nhưng sự suy thoái đất đai và quản lý nước kém trong vài thập kỷ qua đã làm trầm trọng thêm tình trạng phổ biến và lan rộng về mặt địa lý.

Các hạt bụi và cát - 80% trong số đó đến từ Bắc Phi và Trung Đông có thể được vận chuyển hàng nghìn km qua biên giới và đại dương. “Những gì bắt đầu từ một cơn bão ở Sahara có thể làm tối bầu trời châu Âu. Những gì được nâng lên ở Trung Á có thể làm thay đổi chất lượng không khí ở Trung Quốc. Bầu khí quyển không phân biệt biên giới”, Sara Basart, Cán bộ Khoa học của WMO, phát biểu tại một cuộc họp báo ở Geneva.

Và đây chính xác là những gì đã xảy ra vào năm 2024. Bụi và cát từ Tây Sahara đã di chuyển đến tận Quần đảo Canary của Tây Ban Nha. Gió mạnh và hạn hán ở Mông Cổ đã mang bụi đến Bắc Kinh và miền bắc Trung Quốc.

Thách thức ngày càng gia tăng

“Những hiện tượng thời tiết cực đoan này không phải là hiện tượng bất thường cục bộ. Bão cát và bụi đang nhanh chóng trở thành một trong những thách thức toàn cầu bị bỏ qua nhưng lại có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong thời đại chúng ta”, một quan chức cấp cao phát biểu thay mặt cho Philémon Yang, Chủ tịch Đại hội đồng vào sáng thứ Năm. Những cơn bão có thể che khuất ánh sáng mặt trời, làm thay đổi hệ sinh thái trên đất liền và đại dương. Bên cạnh những tác động đến môi trường, những hiện tượng thời tiết này còn tác động sâu sắc đến con người và nền kinh tế của họ.

Rola Dashti, đồng chủ tịch Liên minh Liên hợp quốc về Chống bão cát và bụi, cho biết: “Trước đây, bão cát và bụi chỉ được coi là theo mùa hoặc cục bộ, nhưng hiện nay đã trở thành một mối nguy hiểm toàn cầu dai dẳng và ngày càng gia tăng”. Từ năm 2018 đến năm 2022, hơn 3,8 tỷ người đã tiếp xúc với các hạt bụi, trong đó các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất phải tiếp xúc với bụi tới 87% thời gian trong cùng kỳ. Những hạt này làm trầm trọng thêm các bệnh tim mạch và gây ra những tác động tiêu cực khác đến sức khỏe, dẫn đến 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm, đặc biệt là trong nhóm dân số vốn đã dễ bị tổn thương.

Ông Yang gọi đây là “thương vong kinh hoàng về người”: xét về mặt kinh tế, bão có thể khiến sản lượng cây trồng ở các cộng đồng nông thôn giảm 20%, đẩy họ vào cảnh đói nghèo. Chỉ riêng ở Trung Đông và Bắc Phi, thiệt hại kinh tế năm 2024 do bão cát và bụi đã chiếm 2,5% GDP của khu vực.

Không thể đơn độc

WMO kêu gọi cộng đồng quốc tế đầu tư nhiều hơn vào các hệ thống cảnh báo sớm và theo dõi dữ liệu. “Không quốc gia nào, dù có chuẩn bị kỹ lưỡng đến đâu, cũng có thể đơn độc đối mặt với thách thức này. Bão cát và bụi là mối đe dọa xuyên biên giới, đòi hỏi hành động phối hợp, đa ngành và đa phương”, bà Dashti nói. Với việc giai đoạn 2025-2034 được tuyên bố là Thập kỷ Chống Bão Cát và Bụi, ông Yang cho rằng đây sẽ là một bước ngoặt. Ông kêu gọi các quốc gia thành viên chuyển từ nhận thức sang hành động và từ phân mảnh sang phối hợp.

Tin vắn: Phòng Thông tin KTTV phục vụ cộng đồng

Nguồn: https://news.un.org/en/story/2025/07/1165363